Κεραυνός εν αιθρία ! - > Η αποστομωτική απάντηση της Αντεισαγγελέα Πρωτοδικών Ναυπλίου ! ...

Κεραυνός εν αιθρία ! - > Η αποστομωτική απάντηση της Αντεισαγγελέα Πρωτοδικών Ναυπλίου ! ...
ΚΛΙΚ ΣΤΗ ΦΩΤΟ -> Κεραυνός εν αιθρία ! - > Η αποστομωτική απάντηση της Αντεισαγγελέα Πρωτοδικών Ναυπλίου ! ...
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Γιάννης Σπετσιώτης. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Γιάννης Σπετσιώτης. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Παρασκευή 17 Ιουνίου 2022

Γιάννης Μιχ. Σπετσιώτης -> ο χαλκέντερος ερευνητής και συγγραφέας...

 

24 Ιουνίου: «Το Γενέθλιον Ιωάννου του Προδρόμου και Βαπτιστού»

(Εκκλησιαστική λατρεία και παραδόσεις)



του Γιάννη Μ. Σπετσιώτη


Εισαγωγή

Στο πλαίσιο της ενασχόλησής μου με την εκκλησιαστική λατρεία και τις λαϊκές παραδόσεις της Ερμιόνης που τη συνοδεύουν, ήθελα από καιρό να γράψω για τη γιορτή του Αϊ-Γιάννη του Κλήδονα και τις σχετικές τελετουργίες. Πάντα, όμως, κάτι συνέβαινε και κάποιες άλλες ανάγκες και δραστηριότητες έπαιρναν τη θέση της. 



Επιτέλους ήρθε η ώρα να αναφερθώ σ’ αυτή τη θρησκευτική γιορτή, που συνοδεύεται από ένα πλήθος ηθών και εθίμων με ποικίλες παραλλαγές στον ελληνικό χώρο. 

Σε ό,τι αφορά την περιγραφή μου στηρίχθηκα στην υπάρχουσα  βιβλιογραφία, στις σημειώσεις της μητέρας μου, τις αφηγήσεις ορισμένων συντοπιτών και κυρίως σε προσωπικά βιώματα.

===============================================================================================================================

Σημείωση του blog - Το άρθρο διαβάζεται απνευστή από το μεγάλο ενδιαφέρον που παρουσιάζουν τα αναφερόμενα σ' αυτό. 

Συνεχίστε την ανάγνωση ->>>>>>>>

Σάββατο 16 Απριλίου 2022

Με μοναδικό αντάλλαγμα δυό καλά λόγια, που μας δίνουν κουράγιο να συνεχίσουμε.....


ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

Επιλογές από το προσωπικό μας αρχείο

 - αυτό που δεν διέγραψε ο χάκερ σας ...

26 Μαρτίου 2013

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Διαβαίνω το 23ο χρόνο της ανιδιοτελούς δημοσιογραφίας μου απευθυνόμενος κυρίως στο Δήμο, με σκοπό την ενημέρωση των συμπολιτών μου  με θεματική τα κοινά και τη δημόσια έκφραση των προσωπικών απόψεών μου,   όταν και όπου αυτό επιβάλλεται, χωρίς να περιμένω να γίνω αρεστός και να  συμφωνήσετε όλοι μαζί μου. -> Αλήμονό μας αν συμβεί αυτό.. 

΄Ομως, η  μοναδική μου ενδόμυχη επιθυμία ήταν και είναι, δυο καλά λόγια από τους συμπολίτες μας ως αναγνώριση αυτής της προσφοράς μου και φυσικά, μονίμως επιζητώ την καλοπροαίρετη κριτική όσο σκληρή και αν είναι αυτή, αρκεί ναι γίνεται με συμβουλευτική πρόθεση, που θα μας κάνει ακόμα καλύτερους. Στις περισσότερες των περιπτώσεων αυτό στάθηκε αδύνατο, ακόμα και από συμπολίτες μας που έχω τιμήσει με τη γραφίδα μου. Προφανώς, αυτοί νομίζουν, πως είναι και αυτό, μέσα στις υποχρεώσεις  μου...  Όμως, υπάρχουν και εξαιρέσεις συμπολιτών μου που με συμβουλεύουν προς αυτή την κατεύθυνση και τους ευχαριστώ. Με την ευκαιρία σας δίνω την πιο κάτω περίπτωση,  που σε ανύποπτο χρόνο με ξάφνιασε γλυκά, όταν με λόγια λυτά, εκφράζει  την αναγνώριση αυτής της προσπάθειάς μου και παράλληλα με συμβουλεύει. Ο λόγος, μέσα στο νέο βιβλίο του παλιού μου συμμαθητή, φίλου και συμπατριώτη μας Γιάννη Μιχ. Σπετσιώτη «Η ΨΑΛΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΕΡΜΙΟΝΗ - ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΡΙΩΝ ΑΙΩΝΩΝ (19ος -20ος -21ος)» που μου πρόσφερε (25 Μαρτίου 2013) κατά την επίσκεψή του στην ιδιαιτέρα μας πατρίδα την Ερμιόνη. 


Στο μέσα μέρος του βιβλίου ανοίγοντάς το, διαβάζω με μεγάλη χαρά και συγκίνηση, την εξής αφιέρωση:

Προφανώς ο Γιάννης  Σπετσιώτης και σ’ αυτό το βιβλίο του με τον τρόπο που είναι γραμμένο και αυτός πολύ καλά γνωρίζει, έχει ζήσει δυό ζωές... Αξίζει να το προμηθευτείτε και να το διαβάσετε.
Κατόπιν,  φυλάξτε το σαν ιερό κειμήλιο, μαζί με όσα άλλα  κρατάτε στο σπίτι σας.

ΣΤΑΜ.  ΔΑΜ. Δ.

ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ του Γιάννη Μιχ. Σπετσιώτη



Με την γλαφυρότητα του λόγου του και τη διεισδυτικότητα στην έρευνα του φίλου και συμμαθητή Γιάννη Σπ. πιστεύουμε, πως το νέο του βιβλίο θα είναι μια ακόμα σημαντική προσφορά του στην ιστορία της Ερμιόνης και σε θέματα που αφορούν τα ήθη, τα έθιμα και της παραδόσεις της ιδιαιτέρας μας πατρίδας. 

Θα το περιμένουμε με ιδιαίτερη προσμονή…

ΣΤΑΜ.ΔΑΜ.Δ.

===================================================================================================================================

«ΤΑ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΤΗΣ ΕΡΜΙΟΝΗΣ – ΠΕΡΙ ΘΑΝΑΤΟΥ

Στη νέα σειρά «Τα Λαογραφικά της Ερμιόνης» φιλοδοξούμε να παρουσιάσουμε τις παραδόσεις του τόπου μας σε κορυφαίες στιγμές (γέννηση, θάνατος) και ζωτικά γεγονότα (βάπτιση, γάμος) της ζωής του ανθρώπου.

Κάποιες απ’ αυτές με την πάροδο των χρόνων έχουν ξεχαστεί ή χαθεί ενώ άλλες έχουν αλλάξει με τις νέες συνθήκες ζωής.

Ήδη κυκλοφορεί η πρώτη μελέτη μας με θέμα τον θάνατο αναφερόμενη στα σχετικά με αυτόν ήθη, έθιμα και την εκκλησιαστική τάξη της εξόδιας ακολουθίας, όπως αυτά υπήρχαν και τελούνταν στην Ερμιόνη στο διάβα των χρόνων.

Βασικές πηγές οι σημειώσεις της μητέρας μου Αικατερίνης Βρεττού – Σπετσιώτου, δασκάλας, τα προσωπικά παιδικά και εφηβικά βιώματα, όπως τα ζούσα κοντά στις δύο εκκλησίες της Ερμιόνης που βρίσκονται στη γειτονιά μου αλλά και εκείνα που «ρουφούσα» από τις συζητήσεις των μεγάλων.

Οφείλω να ομολογήσω πως το τόλμημα ήταν δύσκολο. Το να ψάξεις, να «ξύσεις» να ανασύρεις από μέσα σου καταστάσεις πόνου δεν είναι δα και μια εύκολη υπόθεση. Πιστεύω, όμως, πως η καταγραφή έπρεπε να γίνει όποιο κι αν ήταν το «συναισθηματικό» τίμημα. Είναι άλλωστε ο μοναδικός τρόπος να διασώσουμε από τη λήθη ό,τι έχει απομείνει και να διαφυλάξουμε από τη φθορά τις παραδόσεις μας και έτσι αναλλοίωτες να τις μεταδώσουμε στους νέους ανθρώπους του τόπου μας.

Τελειώνοντας θέλω να σας πω ότι δεν πρέπει προκαταβολικά να πανικοβληθείτε με το θέμα. Να το διαβάσετε με προσοχή χωρίς φόβο και προκαταλήψεις και πού το ξέρετε …μπορεί να δράσει και ψυχοθεραπευτικά! 

Γιάννης Σπετσιώτης

Τετάρτη 13 Απριλίου 2022

Γιάννης Σπετσιώτης - Από τις αναζητήσεις στη μελέτη του στα Μουσικοπαιδαγωγικά κείμενα του Πλάτωνα, μέχρι στα δημοτικά τραγούδια και τις παραδόσεις της Ερμιόνης ! ....

 


 Από τους Κάρες στα …μοιρολόγια της Ερμιόνης


 Γράφει ο Γιάννης Μ. Σπετσιώτης

Οι Κάρες, ένας από τους λαούς που κατά τη 2η χιλιετηρίδα εγκαταστάθηκαν στα παράλια της Αργολίδας/Ερμιονίδας, άσκησαν ευεργετική επίδραση στους αυτόχθονες κατοίκους της.1Με αφορμή αυτή τη χρήσιμη πληροφορία επιθυμώ να σημειώσω τα παρακάτω.

Τους Κάρες, αρχαίο λαό της Μικράς Ασίας, που κατοικούσε Ν.Δ. της Ιωνίας στις απόκρημνες περιοχές της Μιλήτου και της Μυκάλης, τους αναφέρει ο Όμηρος αποκαλώντας τους βαρβαρόφωνους (ξενόγλωσσους) καθώς και ο Ησίοδος. Σύμφωνα με τα πορίσματα επιστημονικών ερευνών πρόκειται για φυλή Θρακική ή Πελασγική, ενώ κατ’ άλλους έχουν κοινή καταγωγή με τους αρχαίους Κρήτες. Στους χρόνους της μεγάλης τους ακμής, οι Κάρες, ήσαν θαλασσοκράτορες και εξαπλώθηκαν στις ακτές και τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους φθάνοντας μέχρι τον Εύξεινο Πόντο, όπου ίδρυσαν αρκετές πόλεις.

Ενώ, όμως, κατά τους χρόνους της δόξας τους θεωρούνταν λαμπροί πολεμιστές, αργότερα απέκτησαν τη φήμη δολίων, ευτελών και κακών ανθρώπων. Απέφευγαν τις ευθύνες και τους κινδύνους επιφορτίζοντας άλλους με αυτούς, όπως αποδεικνύεται και από διάφορες παροιμίες και παροιμιώδεις εκφράσεις που διασώθηκαν. Λέγεται π.χ. για ανθρώπους που αποφεύγουν τον κίνδυνο και αφήνουν να κινδυνεύσουν άλλοι στη θέση τους: «εν Κάρι κινδυνεύεις». Επίσης για ανθρώπους που χαρακτηρίζονται δόλιοι, ευτελείς και χυδαίοι λέγεται η φράση «εν Καρός μοίρα».2

Στο έβδομο βιβλίο των «Νόμων» του Πλάτωνα ο Αθηναίος, ένα από τα κύρια πρόσωπα του έργου, θεωρεί αναγκαίο, μεταξύ άλλων, τον καθορισμό βασικών κανόνων και αρχών προκειμένου να τελούνται οι διάφορες γιορτές κατά τη διάρκεια του χρόνου, ώστε να επιτελούν τον βασικό σκοπό τους που είναι ο σεβασμός και οι τιμές προς τους θεούς. Επίσης κρίνει απαραίτητο τον ορισμό ύμνων, μελωδιών, τραγουδιών και χορών που προξενούν ευχάριστη διάθεση στους ανθρώπους. Στη συνέχεια ο Αθηναίος υποστηρίζει ότι:

«Κι αν κάποτε, χρειαστεί ν’ ακούσουν οι πολίτες τέτοια θρηνολογήματα, σε μέρες όχι καθαρές μα αποφράδες, τότε οφείλουμε να φέρουμε απ’ έξω χορωδίες με πληρωμή καθώς είναι εκείνοι που πληρώνονται για να συνοδεύουν με κάποια καρική μουσική τους πεθαμένους στις κηδείες».

Έτσι, επειδή η καρική μουσική ήταν πένθιμη και θρηνητική, οι Έλληνες συχνά χρησιμοποιούσαν Κάρες πληρώνοντάς τους για να συνοδεύουν με θρηνώδη τραγούδια και οδυρμούς τους νεκρούς. Αυτά τα τραγούδια θεωρούνταν μάλιστα, όχι μόνο ανάξια λόγου αφού τη μουσική τους τη χαρακτήριζαν βάρβαρη αλλά και επιβλαβή για την ψυχική υγεία των ανθρώπων. Για τον λόγο αυτό ο Ευριπίδης κατηγορήθηκε από τον Αισχύλο, καθώς στα έργα του παίζονταν σκοποί στον καρικό αυλό και έπαιρναν μέρος και μοιρολογίστρες.

Τα τραγούδια εκείνα, που τα μουσικά τους ακούσματα χάθηκαν οριστικά και που μέχρι σήμερα δεν έχουν βρεθεί τεκμήρια της μουσικής γραφής τους, μπορούμε να τα παρομοιάσουμε με τα μοιρολόγια. 
Τη γνωστή και πολύ ενδιαφέρουσα κατηγορία των Δημοτικών μας Τραγουδιών που αποτελεί αντικείμενο μελέτης, μέχρι τις ημέρες μας, διαπρεπών μουσικολόγων Ελλήνων και ξένων.3 
Τέτοια «τραγούδια», μοιρολόγια, στην Ερμιόνη δεν βρέθηκαν. 
Στην ανέκδοτη μελέτη-συλλογή «Τα Δημοτικά Τραγούδια της Ερμιόνης» έχω καταγράψει δυο στροφές από μοιρολόγι, που μου τις είχε πει η μακαρίτισσα Ματίνα Μπουκουβάλα, χωρίς, ωστόσο, να θυμάται το σκοπό του.

«Μαύρος αητός επέρασε από το μαγερειό μας

κι εσκόρπισε το σπίτι μας και το νοικοκυριό μας!

Ο Χάρος θέλει σκότωμα με σιδερένιες μπάλες,

γιατί χωρίζει ανδρόγυνα, παιδιά απ΄ τις μανάδες».

Ως μοιρολόγια στην Ερμιόνη μπορούμε, επίσης, να θεωρήσουμε τις σύντομες αναφορές στη ζωή του νεκρού που έκαναν κλαίγοντας οι δικοί του άνθρωποι καθώς τον «ξενυχτούσαν». Η μητέρα μου στις σημειώσεις της έχει καταγράψει μερικές απ’ αυτές.

- Πατέρα μας, το πανωφόρι που μου αγόρασες και 
το κρέμασα στην πρόκα δεν πρόφτασα να το φορέσω!
 Πάντα θα σε θυμάμαι! Καλέ μου, νοικοκύρη μου, κουβαλητή μου,
τα χρυσά σου χεράκια που δούλεψαν και μας μεγάλωσαν, 
θα τα φάει το χώμα!

Οι αναφορές αυτές είχαν το δικό τους ρυθμό και γίνονταν από γυναίκες που θρηνούσαν, σκυμμένες πάνω από το πρόσωπο του νεκρού.
 Άλλες φορές πάλι στέκονταν όρθιες, σήκωναν ψηλά τα λευκά μαντήλια με τη μαύρη περιμετρική κορδέλα, τα τραβούσαν ρυθμικά από τις δυο άκρες τους και ταυτόχρονα κλαίγοντας έλεγαν «τα μοιρολόγια τους».4

Τις ίδιες, ωστόσο, αναφορές σε νεκρούς έχουν κάνει κατά καιρούς και η Χριστίνα Ψαθά, η Μαρίνα Φασιλή και η Αικατερίνη Κοτταρά. 
Υποθέτω πως οι Ερμιονίτες (αντίθετα με τους κατοίκους άλλων περιοχών της Ελλάδας, π.χ. της Μάνης), ακολουθώντας, ίσως, το «παράδειγμα» των αρχαίων Ελλήνων, δεν είχαν τη διάθεση να εμπλουτίσουν, να παραλλάξουν, να αυτοσχεδιάσουν δημιουργώντας τραγούδια με θρηνητικό περιεχόμενο, καθώς δεν ταίριαζαν στην ιδιοσυγκρασία τους.

ΣΗΜ.

1.   Γιάννη Αγγ. Ησαΐα, «Ιστορικές Σελίδες του Δήμου Ερμιόνης…», Αθήνα 2005

2.     Με τους Κάρες ασχολήθηκα για πρώτη φορά στη μελέτη μου «Μουσικοπαιδαγωγικές αναζητήσεις στα Πλατωνικά Κείμενα», που δημοσιεύτηκε στο Περιοδικό Ελληνοχριστιανική Αγωγή» (Τεύχος 322, Δεκέμβριος 1984).

3.     Για τα μοιρολόγια οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρουν πλήθος πληροφοριών και ακουσμάτων στην υπάρχουσα βιβλιογραφία και δισκογραφία.

4.   Γιάννη Μιχ. Σπετσιώτη, «Λαογραφικά θέματα της Ερμιόνης - Ο θάνατος», Προς έκδοση

Πέμπτη 24 Μαρτίου 2022

Βιώματα με γλυκές - νοσταλγικές θύμισες από τα μαθητικά μας χρόνια τέτοια μέρα...

 

ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ

του Γιάννη Μ. Σπετσιώτη

Η πρώτη μεγάλη γιορτή της Άνοιξης! Διπλή γιορτή, της Πίστης και της Λευτεριάς! Σήμερα «τα άνω τοις κάτω συνεορτάζει και τα κάτω τοις άνω συνομιλεί». Σήμερα ο Αρχάγγελος Γαβριήλ το «Χαίρε Κεχαριτωμένη» στην Παρθένα ψάλλει και το ελπιδοφόρο μήνυμα του Ευαγγελισμού κομίζει. Σήμερα ο Δεσπότης Γερμανός το «Ελευθερία ή Θάνατος» βροντοφωνάζει και οι πυρακτωμένες ψυχές των Ελλήνων λυτρωτικά δέχονται το άγγελμα του αγώνα. Ασύλληπτα για τον ανθρώπινο νου τα δύο γεγονότα που συνεορτάζονται και μεγαλώνουν το μέγεθος τούτης της μέρας! Έρχονται σήμερα και τα χελιδόνια, καθώς οι παραδόσεις το θέλουν και οι προφορικές αφηγήσεις το συντηρούν, για να δώσουν κι εκείνα το παρόν στο μεγάλο γιορτάσι. Χωρίς αντιστάσεις, λοιπόν, με τη νοσταλγία και την πρόκληση των αναμνήσεων, θέλησα να αποτυπώσω τις μνήμες τούτης της γιορτής στον τόπο μας, καθώς τα χρόνια έχουν περάσει.

Χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες αναγγέλουν το ξημέρωμα της μέρας και στη συνέχεια μεγαλόπρεπη Θεία Λειτουργία και επίσημη Δοξολογία στον Μητροπολιτικό Ναό των Ταξιαρχών. Από το Δεσποτικό, τιμητικά, ο πανηγυρικός «από στήθους» κάθε χρόνο από τον κυρ-Μιχαλάκη και η ξεχωριστή απαγγελία του ποιήματος μέσα στην εκκλησία από έναν μαθητή.1 Η τελετή έκλεινε με τα τέσσερα «ΖΗΤΩ» για το Έθνος, τον Βασιλιά, τον Στρατό και την 25η Μαρτίου που αναφωνούσε ο πρόεδρος της Κοινότητας, ενώ οι παριστάμενοι επαναλάμβαναν το θριαμβευτικό επιφώνημα. Ακολουθούσε η επιμνημόσυνη δέηση στο «Ηρώον» και η παρέλαση με τους μαθητές και τις μαθήτριες ντυμένους φουστανελάδες και αμαλίες. Ο κόσμος τους καμάρωνε αλλά και οι ίδιοι χαίρονταν τις «εθνικές τους στολές» που τις αναζητούσαν στα σπίτια της Ερμιόνης και τις έκλειναν μήνες πριν. Όσοι δεν έβρισκαν στολές, φορούσαν μπλε κοντό παντελόνι ή φούστα με λευκό πουκάμισο ή μπλούζα, ενώ οι δασκάλες φορούσαν όλες ανεξαιρέτως μπλε ταγιέρ.

Με το τέλος των πρωινών εκδηλώσεων ανεβαίναμε στην Κοινότητα, εκεί που σήμερα είναι η Βιβλιοθήκη. Όλο το σχολείο παρατασσόταν έξω από τους στρατώνες και σε όλη την έκταση της πλατείας «Μπουσουλόντα».2 Ο Πρόεδρος της Κοινότητας και μαζί του, πάντα, ο μακαρίτης Ανάργυρος Κασνέστης πρόσφεραν στους μαθητές, μέσα από ξύλινο κουτί, ένα λουκούμι τετράγωνο. Πιο ποθητό και γευστικό λουκούμι δεν θυμάμαι μέχρι σήμερα να έχω φάει!

Το μεσημέρι στο σπίτι  μας περίμενε ο πατροπαράδοτος τηγανητός παστός βακαλάος (μπακαλιάρος) ή άλλα ψάρια συνοδευόμενος από ορεκτική σκορδαλιά!3 Το απόγευμα ο κόσμος συγκεντρωνόταν στη μικρή πλατεία, στα Μαντράκια, μπροστά από το καφενείο «Τροκαντερό». Ήταν στολισμένο με θυρεούς, σημαίες, φωτογραφίες Βασιλιάδων, ηρώων, πρωθυπουργών και ό,τι «Εθνικό Σύμβολο» μπορεί να βάλει ο νους σου. Εκεί παρακολουθούσαν ελληνικούς χορούς, ενώ οι καλλίφωνοι μαθητές τραγουδούσαν «σόλο» και οι υπόλοιποι επαναλάμβαναν χορωδιακά επετειακά τραγούδια.

Τις εορταστικές εκδηλώσεις συμπλήρωναν ο γενικός σημαιοστολισμός, οι εικόνες των ηρώων και οι καθιερωμένες αξέχαστες θεατρικές παραστάσεις στο σχολείο του Συγγρού, που πλαισιώνονταν με εκκλησιαστικούς ύμνους και επίκαιρα πατριωτικά τραγούδια. Γίνονταν και λαμπαδ(ο)ηφορίες, όταν το σκοτάδι έπεφτε για καλά, σ’ όλους του δρόμους με αυτοσχέδιους πυρσούς, που είχαν φτιάξει οι μαθητές. Έτσι ολόκληρη η πόλη, σε κάθε γειτονιά ζούσε κι «αισθανόταν» τη μεγάλη μέρα.

Την ημέρα του Ευαγγελισμού, σύμφωνα με το τοπικό έθιμο, εκτός από τους Βαγγέληδες και τις Ευαγγελίες, γιορτάζουν και οι Αγγελικές, αντί για τις 8 Νοεμβρίου, ημέρα των Ταξιαρχών και όλων των Αγγέλων. Επιπλέον την παραμονή, αλλά και ανήμερα της γιορτής πολλοί Ερμιονίτες πήγαιναν στο Θερμήσι, όπου γιορτάζει η «Βαγγελίστρα», ο ενοριακός Ι.Ν. του χωριού, για να ακούσουν τον αγαπημένο τους παπα-Λουκά, εφημέριο εκεί για πολλά χρόνια, να ψάλλει.

Χαρακτηριστικός, όμως, ήταν και ο θρύλος που διηγιόταν η μητέρα μου για την ημέρα του Ευαγγελισμού, όπως τον είχε ακούσει κι αυτή από τους δικούς της γονείς. «Κάποτε τα πολύ παλιά τα χρόνια συνέπεσε η γιορτή του Πάσχα την ίδια ημέρα με τη γιορτή του Ευαγγελισμού. Το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ χτύπησαν οι καμπάνες και έτρεξε ο κόσμος στην Ανάσταση. Άκουσε το «Χριστός Ανέστη» και όλους τους αναστάσιμους ύμνους, όχι όμως και κάποιον ύμνο της εορτής του Ευαγγελισμού, ούτε καν το απολυτίκιο! Μετά το τέλος της Λειτουργίας, τις πρώτες πρωινές ώρες της Κυριακής, επέστρεψαν στα σπίτια τους να φάνε τη ζεστή μαγειρίτσα και ό,τι άλλο είχαν ετοιμάσει και έπεσαν να κοιμηθούν. Οι ώρες περνούσαν αλλά το φως της ημέρας δε φαινόταν πουθενά! Έφτασε μεσημέρι αλλά ήταν ακόμη νύχτα βαθιά. Ο κόσμος τα είχε χαμένα, βγήκε στους δρόμους με αναμμένες τις λαμπάδες της Ανάστασης να δει τι συμβαίνει και γιατί δεν ξημερώνει! Μέσα όμως στο πυκνό σκοτάδι ακούστηκαν ξανά οι καμπάνες να σημαίνουν και όλοι μαζεύτηκαν στην εκκλησία. Ο ιερέας ντυμένος με τα άμφιά του βάζει «Ευλογητός» και μαζί με τους ψάλτες ψάλλει το «Χριστός Ανέστη» και αμέσως μετά τα δύο τροπάρια της γιορτής του Ευαγγελισμού. Το απολυτίκιο «Σήμερον της σωτηρίας ημών το Κεφάλαιον» και το μεγαλυνάριο «Ευαγγελίζου γη χαράν μεγάλην». Τότε το πυκνό σκοτάδι άρχισε να διαλύεται και «ο Θεός ξημέρωσε τη νέα ημέρα».

Τέλος συμπλήρωνε πως σύμφωνα με την παράδοση ακόμη και τα χελιδόνια, στο πλαίσιο της αποχής από κάθε εργασία ανήμερα της μεγάλης γιορτής, σταματούν να χτίζουν τη φωλιά τους!

Να λοιπόν, γιατί θέλει η παράδοση την ημέρα του Ευαγγελισμού, μεγάλη «τιμημένη, ευλογημένη και ευοίωνη», καθώς και το όνομά της δείχνει. Τόσο μεγάλη που ούτε το κορυφαίο γεγονός της Ανάστασης δεν μπορεί να την επισκιάσει και να την «θέσει σε δεύτερη μοίρα»!  

….....

 ΣΗΜ.

1.   Όταν ήμουν στην Στ’ τάξη είχα πει κι εγώ ποίημα. Ο αείμνηστος «κυρ» Απόστολος μου είχε πει πως θυμόταν και τον πατέρα μου να λέει από το Δεσποτικό με δυνατή φωνή και ανάλογες κινήσεις το ποίημα του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, «Ο βράχος και το κύμα».

2.   Παλαιότερα σ΄ αυτήν την πλατεία γίνονταν όλες οι εθνικές εκδηλώσεις, γιατί εκεί βρίσκονταν το Καποδιστριακό Σχολείο, το Δημαρχείο και η Αστυνομία. Το όνομά της φαίνεται να έχει σχέση με γνωστή ερμιονίτικη οικογένεια των αρχών του 19ου αιώνα.

3.     Επειδή η γιορτή του Ευαγγελισμού πέφτει μέσα στη νηστεία επιτρέπεται η ψαροφαγία «κατάλυσις ιχθύος» λέγεται, για όσους νηστεύουν, ενώ επιβάλλεται γι’ αυτούς που καθημερινά τρώνε τα πάντα, έτσι για το καλό.

Κυριακή 6 Μαρτίου 2022

Γιάννης Μιχ. Σπετσιώτης - θύμισες από τις αποκριές στην Ερμιόνη μισό αιώνα και πλέον πριν...

 [...]Με αυτόν τον τρόπο «έσπαζαν» οι άνθρωποι τη μοναξιά και τη μονοτονία της ζωής τους, ζωγραφίζοντάς την με μπογιές, κίνηση και φαντασία...

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

«Νάνι ντε τε Λιέδουρα ντο κετσέιμε σίγουρα!»
(Τώρα τις Απόκριες θα χορέψουμε σίγουρα!)


Γράφει ο Γιάννης Σπετσιώτης

Έτσι έλεγαν οι παλαιοί Ερμιονίτες που μιλούσαν τα αρβανίτικα το ίδιο καλά ή και καλύτερα από τα ελληνικά, περιμένοντας τη γιορτή της Αποκριάς.1 
Και πράγματι! Μετά τη νάρκη του χειμώνα με το που άνοιγε το Τριώδιο και έφθαναν οι Απόκριες, όπως γίνεται σ’ όλη την ελληνική επικράτεια, η πόλη μας ζωντάνευε. Ένα μεγάλο πανηγύρι ξεφαντώματος στηνόταν, με ήθη και έθιμα που οι ρίζες τους βρίσκονται πολύ παλιά, στα Διονύσια και τα Ελευσίνια μυστήρια. Με αυτοσχέδιες σάτιρες και τσουχτερά πειράγματα, γλέντι και φαγοπότι, με μεζέδες στεριανούς και θαλασσινούς, άφθονο καλό κρασί και αστείρευτο κέφι. Με μουσική, χορό, τραγούδι και διασκέδαση με βιολιά και λαούτα που τούτες τις ημέρες έπαιρναν φωτιά και δεν «έπιαναν σειρά». Με αυτόν τον τρόπο «έσπαζαν» οι άνθρωποι τη μοναξιά και τη μονοτονία της ζωής τους, ζωγραφίζοντάς την με μπογιές, κίνηση και φαντασία.
Όμορφες κι ευτυχισμένες αναμνήσεις που διατηρώ από τις Απόκριες των παιδικών μου χρόνων στην Ερμιόνη θα περιγράψω, γιατί είχαν «κάτι το ξεχωριστό», το αξέχαστο για μικρούς και μεγάλους.
Πιπέκια και γαλόπιτες που «σου ’σπαζαν τη μύτη», τηγανιτά μπριζολάκια πασπαλισμένα με θρούμπι που σου ’κοβαν την ανάσα και γκο-γκ-λιες, φτιαχτά, σταρένια, στριφτά μακαρόνια, κομματιαστά, με νόστιμη μυτζήθρα, περιχυμένα με αγνό φρέσκο βούτυρο κι ένα κομμάτι κρέας, «χοντρό», κοκκινιστό στη μέση. Γιαούρτια και ρυζόγαλα και ό,τι τραβούσε η όρεξή σου!
Το βράδυ της Τυρινής, στο τελευταίο αποκριάτικο τραπέζι, έπρεπε όλα να φαγωθούν! Διαφορετικά θα τα ’τρωγε η «Ζόρα» ή η «Σώρα», μια φανταστική γυναίκα, σύμβολο της αναποδιάς, καθώς ήταν αφημένα στο παραγώνι ή στα σκουπίδια, γιατί ξημέρωνε Καθαρή Δευτέρα και θα ξεκινούσε η νηστεία.

Το τραπέζι έκλεινε με το παιχνίδι – έθιμο «του αβγού». Ένα καλοβρασμένο αβγό ξεφλουδισμένο και βουτηγμένο στο γιαούρτι, δεμένο με σχοινί κρεμόταν από το ταβάνι, σε απόσταση 40-50 εκατοστών από το κέντρο του τραπεζιού. Γύρω-γύρω, ο ένας δίπλα στον άλλο, κάθονταν όσοι συμμετείχαν στο φαγοπότι, μαζί και τα παιδιά που περίμεναν, με αγωνία, την ώρα του ...παιχνιδιού.
Με μια ώθηση το αβγό στριφογύριζε, κυκλικά, πάνω απ’ το τραπέζι και τα ανοιχτά στόματα των …συνδαιτυμόνων. Όποιος κατόρθωνε, να το αρπάξει με το στόμα, χωρίς τη βοήθεια των χεριών του -πράγμα αρκετά δύσκολο, ήταν ο νικητής. Και, καθώς λέει η παράδοση, αν ο «νικητής» ήταν ανύπαντρος μες τη χρονιά θα καλοπαντρευόταν, και αν ήταν παντρεμένος, η χρονιά θα κυλούσε πλούσια κι ευτυχισμένη.
Θυμάμαι το σχόλιο της μητέρας μου εκείνη τη μέρα: «Με αβγό μάς μπουκώνουν, για  να νηστέψουμε, με κόκκινο αβγό μάς ξεμπουκώνουν, για να  ξαναφάμε!».
Η επομένη, η Καθαρή Δευτέρα, ήταν ξεχωριστή! Μικροί και μεγάλοι περίμεναν το πλούσιο νηστήσιμο τραπέζι, για να γευτούν τις λαγάνες, το χαλβά, τον ταραμά, και, κυρίως, τους θαλασσινούς μεζέδες. Ακόμα και σήμερα έχω στη μύτη και τη γεύση μου τη μυρωδιά και τη νοστιμιά τους! Καλύτερα, λοιπόν, να μην τους καταγράψω, γιατί όσο τους σκέφτομαι, τόσο τους … λιγουρεύομαι!
-  Ου βρε εκείνες οι ερημο-πίνες που ψήνατε, μου σπάσανε τη μύτη!
-  Μήπως είσαι, καλέ, σε ενδιαφέρουσα και δεν το ξέρεις;
-  Βρε χάστο, μη σου πω τίποτε! >>>
-  Και δεν ερχόσουν, να πάρεις ένα μεζέ!
-  Μ … Να, είπα … ντρεπόμουνα!
-  Νάβαζες ένα κόσκινο!
Μασκαράδες ντύνονταν μικροί και μεγάλοι. Τα παιδιά φορούσαν παλιά ρούχα, συνήθως των γονιών τους, νυχτικά και πιτζάμες αλλά και φουστανέλες και στολές «Αμαλίας».  Κάλυπταν το πρόσωπό τους μ’ ένα μαντήλι, ενώ στο χέρι κρατούσανε μαγκούρα ή κάποιο χοντρό ξύλο και κυκλοφορούσαν στους δρόμους παρέες – παρέες, μέχρι αργά το βράδυ.
Δεν υπήρχαν τότε γιορτινές στολές, πιερότοι και κολομπίνες, βασίλισσες της νύχτας και Ζορό και όσα η καταναλωτική κοινωνία μας … εφηύρε.
Οι μεγάλοι φορούσαν ρούχα παλιά και ξεχασμένα, για να μη γνωρίζονται, με διάφορες παραλλαγές. Όσο πιο πετυχημένα μεταμφιέζονταν, τόσο περισσότερο δυσκολεύονταν να τους αναγνωρίσουν, ακόμη και οι στενοί τους συγγενείς!
-  Καλέ, ποιος να ΄ναι;
-  Είναι ο τάδε, σίγουρα!
-  Όχι, είναι ο….! Δε βλέπεις τα χέρια του, το κεφάλι του …!
Τελικά, όταν ο μασκαράς αποκάλυπτε το πρόσωπό του, διαπίστωναν πως κανείς τους δεν είχε καταφέρει να τον αναγνωρίσει.
-  Βρε, που να μη σώσεις! Πού να σε γνωρίσουμε, έτσι που έγινες!
Τολμηρές …εμφανίσεις τα βράδια, στα σπίτια που γλεντούσαν, θυμάμαι, έκαναν «η κυρά» Χριστίνα με την αδελφή της, «την κυρά» Διαμάντω, που μεταμφιέζονταν σε άντρες!
-  Μωρή διαβόλισσες, πού τα σκεφτήκατε όλα τούτα! 

Εκείνες τσιμουδιά! Δε μιλούσαν, όσο κι αν τις προκαλούσαν και τις πείραζαν οι άλλοι, μήπως και ξεχαστούν, απαντήσουν και τις αναγνωρίσουν. Έκαναν μοναχά νοήματα! Κι όταν έβγαζαν τη μάσκα ή την πατημένη νάιλον κάλτσα, που κάλυπτε το πρόσωπό τους, άκουγες:
-  Μωρ’ δεν έχετε το Θεό σας! Πώς γίνατε έτσι!
Ο κορυφαίος, όμως, όλων ήταν ο Παντελής ο Μαρουλάς! Αποκριές, χωρίς τον «κυρ» Παντελή δεν υπήρχαν! Ετοιμόλογος και διασκεδαστικός, με ανεπανάληπτες μεταμφιέσεις, πρωτότυπες και πρωτοποριακές και αξέχαστες ατάκες! Αξεπέραστος σε εφευρετικότητα, δημιουργικότητα και φαντασία που οργίαζε! Πιστεύω, πως αν ο άνθρωπος αυτός γινόταν ηθοποιός, θα βρισκόταν στις «πρώτες θέσεις» του ελληνικού κινηματογράφου.
Ο «πρωταγωνιστής» μας, λοιπόν, ο κυρ-Παντελής, ντυνόταν τις δύο τελευταίες Κυριακές της Αποκριάς, της Κρεατινής και της Τυρινής, και γύριζε με την παρέα του, εκεί, γύρω στις 3 το μεσημέρι, στους κεντρικούς δρόμους και τις γειτονιές της πόλης μας.
Τον θυμάμαι, μια φορά, ντυμένο με στολή φτιαγμένη από τραπουλόχαρτα, ενώ κάποια άλλη με τα εξώφυλλα και τις εικόνες της «χοντρής», από το περιοδικό «Θησαυρός»! Συνήθιζε να φορά για καπέλο ένα σουρωτήρι, όπου άπλωνε ένα μεγάλο χταπόδι με τα πλοκάμια του να πέφτουν στο πρόσωπό του, που άφηνε, πάντα, ακάλυπτο!
Πιστεύω, πως δεν υπάρχει Ερμιονίτης που δεν έχει ακούσει για τη χρονιά που ο «κυρ» Παντελής, ντυμένος γεωργός, έχοντας ζέψει στο αλέτρι δύο άλλους Παντελήδες, τον ψηλό και τον κοντό, το Β. και το Ρ., έκανε το γύρο της Ερμιόνης. Τον θυμάμαι σαν τώρα, εκεί, στα τελευταία σπίτια των Μύλων, να στέκει ορθός, να ανοίγει τα πελώρια χέρια του και κοιτάζοντας ανατολικά, στο βάθος του Ερμιονικού κόλπου, να λέει με τη βροντερή φωνή του:
-  Τι ωραία που είναι να βλέπεις τα παραθαλάσσια του Πόρου!
Τελείωνε με ένα δυνατό μπρρρ! που προκαλούσε γέλιο μέχρι δακρύων σε πρωταγωνιστές και θεατές, δίνοντας, ταυτόχρονα, και το σύνθημα της εκκίνησης της …πομπής, με μασκαρεμένους και μη να ακολουθούμε …κατά πόδας!
Γλεντούσαν οι Ερμιονίτες στα σπίτια και τις ταβέρνες, στους δρόμους και τις γειτονιές κι έστηναν το χορό με όμορφα, αποκριάτικα τραγούδια στις πλατείες της πόλης.
Μοναδικές εμπειρίες και σπάνιες εικόνες μιας εποχής, που με τα ελάχιστα είχαμε τα πάντα και χαιρόμαστε τον τόπο μας και τη ζωή…
Έχω καταγράψει πολλά αποκριάτικα τραγούδια, που μου είπαν συμπολίτες μου. Επειδή δεν είναι δυνατόν, να αναφερθώ σε όλα, παρουσιάζω, με συντομία, ένα απ’ αυτά, το πιο γνωστό καλαματιανό«Τούτες ημέρες τόχουνε».
Ακολουθούν οι στίχοι και στη συνέχεια η μουσική του, με ευρωπαϊκή και βυζαντική σημειογραφία.
Τούτες οι μέρες τόχουνε
κι αυτές οι εβδομάδες,
να τραγουδάνε τα παιδιά
να χαίρονται οι μανάδες.
Ας τραγουδήσω κι ας χαρώ
του χρόνου ποιος το ξέρει,
αν θα πεθάνω ή θα ζω
ή θα ΄μαι σ’ άλλα μέρη.
«Τα όργανα» του τόπου μας, απ’ ό,τι θυμάμαι, δεν παίζανε τα αποκριάτικα δημοτικά τραγούδια. Τα τραγουδούσε, συνήθως, ο καλλίφωνος της παρέας λέγοντας τον πρώτο στίχο, με τους άλλους να επαναλαμβάνουν τα λόγια του.
Η οικογένειά μου το βράδυ της τελευταίας Αποκριάς διασκέδαζε στο σπίτι της Κασσάνδρας.Εκεί υπήρχαν τα …προαπαιτούμενα, που εξασφάλιζαν μια τρελή Αποκριά! Ευρύχωρη σάλα και αυλή, για να κάθονται, άνετα, οι καλεσμένοι. Καλό φαγητό, με μπόλικο κρέας και κρασί, από το χασάπικο και τα βαρέλια του νοικοκύρη του σπιτιού, του μπαρμπα-Μήτσου. Άψογη περιποίηση από τις αδελφές του και μουσική δωρεάν από τη μοναδική φωνή της Κασσάνδρας και το μαντολίνο της με το δαιμονισμένο αλλά γλυκύτατο ήχο, που ξεσήκωνε τους καλεσμένους για χορό και για τραγούδι... Το ’λεγε η περδικούλα τους!
ΣΗΜ.
1.    Λιέδουρα σημαίνει Απόκριες, πιθανόν από την ελληνική λέξη λοιδορώ με την έννοια του περιπαίζω, κοροϊδεύω.
2.    Βλ. σχετικό άρθρο της Βιβής Σκούρτη στο 12ο Τεύχος του περιοδικού «Στην Ερμιόνη άλλοτε και τώρα».
3.    Φωτο: «Η Ζόρα με μια τουλούπα μύγες», σχέδιο της κ. Ανθούλας Λαζαρίδου - Δουρούκου