Γιάννης Σπετσιώτης - Θρησκευτικές παραδόσεις και παλιές θύμισες...

 Επιλογές από το προσωπικό μας αρχείο αυτό, που δεν διέγραψε ο χάκερ σας ...

----------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ Ο ΠΑΛΑΡΜΙΩΤΗΣ

Του Γιάννη Μ. Σπετσιώτη

Στις 6 Σεπτεμβρίου η Εκκλησία επαναφέρει στη μνήμη μας, καθώς 

ο συναξαριστής λέγει, «το εν Χώναις θαύμα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ».

Στις «Κολασσές», πόλη της Μ. Ασίας γνωστή από την επιστολή του Αποστόλου Παύλου «Προς Κολασσαείς», είχε κτιστεί ναός προς τιμή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ κοντά σε μέρος όπου ανάβλυζε από τη γη αγίασμα, με το οποίο θεραπεύονταν οι ασθενείς.

Κάποια στιγμή οι ειδωλολάτρες της περιοχής θέλησαν να γκρεμίσουν τον ναό, να εξαφανίσουν το ιαματικό νερό και να θανατώσουν τον ευλαβή Άρχιππο, που είχε τη φροντίδα του. Έβαλαν σε εφαρμογή το σχέδιό τους στρέφοντας τα ορμητικά νερά δυο ποταμών που έρεαν εκεί, στον ναό και το αγίασμα. Τότε έγινε το θαύμα! Ο Αρχάγγελος, κάνοντας το σημείο του Σταυρού, σταμάτησε τα νερά και χτυπώντας με το ακόντιο που κρατούσε, έσχισε τη γη προστάζοντας «Χωνευθήτω ενταύθα τα ύδατα!». Η γη τότε σείσθηκε, φοβερή βροντή ακούστηκε και το νερό των ποταμών «ευθέως κατεχώσθη» σαν να δημιουργήθηκε ένα πελώριο χωνί που δέχτηκε όλο το νερό τους. Από τότε η πόλη άλλαξε όνομα και ονομάστηκε «Χώνες».

Στη δυτική ακτή του νότιου μέρους της Σύμης σχηματίζεται φυσικό λιμάνι, που λέγεται Πανορμίτης. Στον μυχό του, κάτω από ψηλούς βράχους, βρίσκεται βυζαντινό μοναστήρι χτισμένο τον 15^ο αιώνα προς τιμή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Πανορμίτη ή Πανερμιώτη, λέξη που στην Ερμιόνη, αλλοιώνοντάς την με «σεβασμό», την κάναμε (Μ)Παλαρμιώτη.

Οι κάτοικοι της Σύμης αλλά και των άλλων νησιών της Δωδεκανήσου θεωρούν τον Ταξιάρχη τον Πανορμίτη προστάτη των ναυτικών, όπως ακριβώς θεωρείται ο Άγιος Νικόλαος. Η θαλασσινή ζωή τους, συνδεδεμένη με τον Πανορμίτη, είναι πλούσια σε διηγήσεις και λαογραφικά στοιχεία. Οι Συμιακοί ονομάζουν τον Αρχάγγελο «Άγιο Ζορμπά», δηλαδή παλληκαρά, που απαιτεί την εκπλήρωση του τάματος. Αν αυτός που έκανε το τάμα αμελήσει ή δεν θελήσει να το πραγματοποιήσει, τότε ο Ταξιάρχης του δείχνει σημεία περιμένοντας να τηρήσει την υπόσχεσή του.

Έλεγε ο αείμνηστος «Κυρ» Απόστολος ότι είχε ακούσει πως μόλις το τάμα φτάνει στον Άγιο, οι καμπάνες του Πανορμίτη χτυπούν από μόνες τους!

Αλλά ας έρθουμε στα δικά μας.

Φώτο Νίκος Καπράνης. Το εκκλησάκι είναι αφιερωμένο στη μνήμη του Ταξιάρχη του Παρλαμιώτη και βρίσκεται επί του δρόμου πριν το ξενοδοχείο «Γαλαξίας»

-  Σήμερα είναι του Ταξιάρχη του Μπαλαρμιώτη, έλεγε ο μακαριστός παπα-Μιχάλης και λειτουργούσε πάντοτε στον Μητροπολιτικό ναό. Εδώ υπάρχει η εικόνα του, στα δεξιά καθώς μπαίνουμε στην εκκλησία από την πάνω νότια είσοδο, ακριβώς απέναντι από το παγκάρι. Την ημέρα της γιορτής του, κάθε χρόνο, τη στόλιζε αψιδωτά με ολόφρεσκα μυρωδάτα λουλούδια και ολοκάθαρα στρωσίδια.

Εντύπωση μου έκανε πάντα το απολυτίκιο της ημέρας.

«Των ουρανίων στρατιών Αρχιστράτηγε, δυσωπούμε Σε…» και κατέληγε «ως Ταξιάρχης των άνω δυνάμεων», αφού αναφέρεται στον έναν Αρχάγγελο (Μιχαήλ) και όχι στους δύο (και Γαβριήλ), οπότε ψάλλουμε το γνωστό μας «Των ουρανίων στρατιών αρχιστράτηγοι…»

Αρχές της 10/ετίας του 1950, αν καλά θυμάμαι, η Κυριακούλα, χήρα Μιχαήλ Παπαμιχαήλ του περιώνυμου Γιαταγάνα, έκτισε, στη μνήμη του συζύγου της, λίγο έξω από την Ερμιόνη, στην Κάπαρη, μικρό ναό αφιερωμένο στον Αρχάγγελο Μιχαήλ τον Παλαρμιώτη.¹

Πλούσιες οι παραδόσεις και τα γεγονότα της εορτής του στην πατρίδα μας. Η μητέρα μου γράφει στις σημειώσεις της:

>>>>>>>>> 

«Την παραμονή της εορτής γινόταν μεγάλος εσπερινός και στους δυο ναούς. Πήγαιναν σχεδόν όλοι οι κάτοικοι για να παρακαλέσουν τον Άγιο να μην τους «γράψει», καθώς επικρατούσε η αντίληψη ότι ο Ταξιάρχης ο Παλαρμιώτης γύριζε την παραμονή με αλυσίδες και έγραφε τις ψυχές που θα έπαιρνε αυτή τη χρονιά! Κάποιοι υποστήριζαν πως …άκουγαν και τις αλυσίδες».

Είχα ακούσει και από τον πατέρα μου δύο ιστορίες, που τις έλεγε ο παππούς μου. «Κάποιο πλοίο, ενώ ταξίδευε, ακινητοποιήθηκε μεσοπέλαγα, χωρίς να υπάρχει κανένας λόγος. Τότε ο έμπειρος καπετάνιος συγκέντρωσε το πλήρωμα και ρώτησε αν κάποιος έχει τάξει κάτι στον Ταξιάρχη και δεν έχει εκπληρώσει το τάμα του. Παρουσιάστηκε ένας ναύτης και εξήγησε τι είχε συμβεί. Είχε το τάμα μαζί του, αλλά δεν έβρισκε χρόνο να το πάει στον Άγιο. Ο καπετάνιος τον συμβούλευσε να το στείλει από εκεί που ήσαν ρίχνοντάς το στη θάλασσα και αυτό θα έφτανε στον προορισμό του. Έτσι έγινε και ο Άγιος άφησε το πλοίο να συνεχίσει το ταξίδι του».

«Μια άλλη φορά, μέσα στον ναό του Αγίου μπήκε ένας προσκυνητής οπλισμένος και θαύμαζε τη μεγάλη πιστόλα - τάμα κάποιου πιστού, που κρεμόταν πάνω από την εικόνα του Αρχαγγέλου.

-  Τι όμορφο πιστόλι! Μακάρι να μπορούσα να το πάρω!

Προσκύνησε και στράφηκε προς την πόρτα για να φύγει. Ήταν όμως αδύνατο, καθώς οι πόρτες και τα παράθυρα του ναού ήταν σφραγισμένα. Ο άνθρωπος φοβήθηκε και ζήτησε βοήθεια.

Ο ηγούμενος του μοναστηριού άκουσε τις φωνές και πήγε στον ναό να δει τι συμβαίνει. Ο εγκλωβισμένος προσκυνητής τού διηγήθηκε το γεγονός και εκείνος του υπέδειξε να αφήσει στον Άγιο το δικό του πιστόλι και ό,τι άλλο πολύτιμο είχε. Έτσι κι έγινε και οι πόρτες του ναού άνοιξαν».

Εδώ και αρκετά χρόνια παραθεριστές που κολυμπούσαν στη λίμνη, στα Ποτόκια, βρήκαν στη θάλασσα ένα σφραγισμένο μπουκάλι, που είχε μέσα χίλιες δραχμές και ένα σημείωμα με τη διεύθυνση και το τηλέφωνο μιας γυναίκας από το Τολό. Έστελνε το τάμα της στον Άγιο ρίχνοντάς το στη θάλασσα για να φτάσει στον Πανορμίτη με τα κύματα και τη βοήθεια του Αρχαγγέλου!

Ο αείμνηστος καπετάν Αντώνης Κατσογιώργης έλεγε ότι περνώντας ανοιχτά με το καΐκι του από το μοναστήρι του Πανορμίτη, έριξε ένα μπουκάλι με χρήματα στη θάλασσα. Αυτό έφτασε στον προορισμό του και πήρε μάλιστα και απάντηση.

Τέλος να σημειώσουμε πως η οικογένεια Κατσογιώργη «πολύ ευλαβείτο» τον Αρχάγγελο Μιχαήλ, γι’ αυτό και ο Απόστολος Κατσογιώργης «προπολεμικά, το 1936, το μεγαλύτερο και τυχερό σφουγγαράδικό του» το ονόμαζε «Μπαλαρμιώτης».²

Το όνομα αυτό βάζαμε κι εμείς πολλές φορές στα τσίγκινα πλεούμενα που φτιάχναμε, όταν είμαστε παιδιά, πρωτοτυπώντας, και επιπλέον επειδή η λέξη «Μπαλαρμιώτης» φανέρωνε δύναμη, σθένος και αποφασιστικότητα! Χρόνια πολλά σε όσους συμπολίτες Μιχάληδες και Ταξιάρχες γιορτάζουν σήμερα!

Σημ.

1.  Ο ναός είναι τρισυπόστατος και τιμάται επίσης η Αγία Κυριακή (το όνομα της κτητόρισσας) και οι Άγιοι Πάντες. Σήμερα εκεί είναι το «νέο» κοιμητήριο της πόλης. Πολλά χρόνια πριν το χωράφι αυτό ήταν γεμάτο μουριές και ο πρώτος σύλλογος που ιδρύθηκε στην Ερμιόνη, η «ΥΠΑΠΑΝΤΗ», είχε αναπτύξει εδώ τη σηροτροφία, βοηθώντας την οικονομία του τόπου. Αργότερα ο χώρος περιμαντρώθηκε με ενέργειες του αείμνηστου Νίκου Λαζαρίδη (Ερμιονική Ηχώ, Σεπτέμβριος, αρ.φ.8). Σε απόσταση είκοσι περίπου μέτρων από την κεντρική είσοδο προς τον νοτιά στην απέναντι πλευρά υπήρχε ένα βαθύ πηγάδι χτισμένο με πέτρες και πέτρινες κορίτες, που το έλεγαν αρβανίτικα «πουσιρί» (νέο πηγάδι). Το ονόμαζαν έτσι επειδή το είχαν ανοίξει τελευταίο, ενώ αργότερα το έκλεισαν.

2.  Ήρα Φραγκούλη – Βελλέ, «Τα καΐκια της Ερμιόνης…», περιοδικό «Στην Ερμιόνη άλλοτε και τώρα», τ.4^ο – Ιανουάριος 2010.

3.  Η φωτο1 με θέμα: Το εκκλησάκι του Ταξιάρχη του Παλαρμιώτη στα Φλάμπουρα, είναι του Νίκου Καπράνη.