Τον αγαπημένο μας εκλιπόντα Λίνο Μπενάκη τον συνοδεύουν στο σημερινό τελευταίο μας αντίο, οι μνήμες από την προσφορά του στην Πατρίδα…

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ

Καλοκαιρινές εκδηλώσεις του «Ερμιονικού Συνδέσμου» στην ιδιαιτέρα πατρίδα την Ερμιόνη…

Εκδήλωση ομιλία για τα Ερμιονίτικα και Υδραίϊκα πλοία και τη ναυτική μας παράδοση.

Αφιερωμένη σε όλους τους Ερμιονίτες καπεταναίους,  καραβοκυραίους, ναυτικούς και τις οικογένειές τους.

Ομιλητής, ο επίτιμος αντιπρόεδρος του Συνδέσμου κ. Λίνος Μπενάκης.

ΘΕΜΑ: «Περίτεχνες εικόνες Ερμιονίτικων και Υδραίικων πλοίων, μας ταξιδεύουν στη ναυτική μας παράδοση»

Το Σάββατο, 7 Αυγούστου 2010 στον αύλιο χώρο του Ιστορικού Λαογραφικού Μουσείου Ερμιόνης (Ι.Λ.Μ.Ε.) ο «Ερμιονικός Σύνδεσμος» Ερμιονιτών περιοχής Αθηνών όπως κάθε χρόνο και φέτος, πραγματοποίησε την πρώτη καλοκαιρινή του εκδήλωση εδώ στην Ερμιόνη.

Στον κατάμεστο χώρο του ΙΛΜΕ την εκδήλωση προλόγισε ο πρόεδρος του Συνδέσμου Γιάννης Σπετσιώτης λέγοντας μεταξύ άλλων:

«Αγαπητοί συμπολίτες φίλοι της Ερμιόνης και μέλη του Συνδέσμου. Καλώς βρεθήκαμε όλοι και τούτο το καλοκαίρι στη φιλόξενη αγκαλιά του μουσείου, για να αναδείξουμε ένα νέο στοιχείο της ιστορίας και του πολιτισμού της πατρίδας μας, με υπευθυνότητα, εγκυρότητα και ποιότητα. Καλώς βρεθήκαμε όλοι, για να αποκτήσουμε μια νέα εμπειρία. Για να γίνουμε πλουσιότεροι σε γνώση, ευαισθησία και αγάπη για τη γενέτειρά μας.

Γιατί καθώς λέει ο ποιητής «όπου κι’ αν βάλουμε πλώρη εδώ αράζουμε!»

 Όπως ακριβώς, οι αγριεμένες θάλασσες έρχονται να ξαποστάσουν στα ακρογιάλια της βαθύκολπης Ερμιόνης, «μαγεμένες θαρρείς και αυτές, από τη γλυκύτητα και την ηρεμία του τοπίου».

Ο Ερμιονικός Σύνδεσμος εδώ και πέντε δεκαετίες πρωτοπόρος και παραγωγικός με μυαλό και καρδιά, προβάλλει και φωτίζει ότι άξιο και ζωντανό διακρίνει τη ζωή του τόπου μας από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι τις ημέρες μας, για να το μεταγγίσει και να το κληροδοτήσει αγνό και αναλλοίωτο στις επόμενες γενιές. Αυτό κάνει και σήμερα. Η εδώ παρουσία σας, η κατανόηση και το βάδισμά σας δίπλα μας, είναι η καλύτερη ενίσχυση που έχουμε. Άλλωστε η δημιουργία ενός βελτιωμένου πολιτισμού απαιτεί τη συμβολή όλων μας.

Στη συνέχεια ο πρόεδρος του Ερμιονικού αναφέρθηκε στο ερέθισμα αυτής της εκδήλωσης που ήταν η έκδοση ενός ημερολογίου από το Δήμο Ερμιόνης καθώς και ένα άρθρο στο περιοδικό μας
«Στην Ερμιόνη άλλοτε και τώρα» τα οποία είχε επιμεληθεί η Ήρα Φραγκούλη- Βελλέ μαζί με την Ανθούλα Λαζαρίδου – Δουρούκου. Ψυχή όμως αυτού του θέματος και πρωτεργάτης ήταν ο Λίνος Μπενάκης ο οποίος όχι μόνο εντόπισε τους δέκα πίνακες των Ερμιονίτικων σκαριών αλλά και αποκάλυψε ότι είχε στοιχεία μεγάλων υδραίικων εξοπλισμένων ιστιοφόρων με την σπουδαία συμβολή στον αγώνα το 1821.

Το Δ.Σ. του «Ερμιονικού Συνδέσμου» προσκάλεσε τον κ. Μπενάκη να παρουσιάσει συνδυαστικά το πλούσιο και σημαντικό αυτό υλικό και να μας ταξιδέψει στην ναυτική παράδοση των δύο γειτονικών τόπων.

Και ο πρόεδρος του Συνδέσμου  κατέληξε. Εάν υπάρχει σήμερα αυτό το κτήριο κόσμημα που όλοι το σεβόμαστε και το καμαρώνουμε, εάν υπάρχει αυτή η όμορφη αυλή που μας προσφέρει την πολυτέλεια και την άνεση να παρακολουθούμε εκδηλώσεις, αν υπάρχει ο ιδιαίτερος σύλλογος του μουσείου, όλα αυτά είναι δράσεις του «Ερμιονικού Συνδέσμου» χάρισμα και προσφορά στον τόπο. Και σ’ αυτές τις δραστηριότητες η προσφορά της κ. Άννας Ψαρούδας και του κ. Λίνου Μπενάκη ήταν καθοριστική.

Κλείνοντας τον πρόλογο του ο κ. Σπετσιώτης μας ενημέρωσε πως στο χώρο της εκδήλωσης παρευρισκόταν ο πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλελλήνων της Αμερικής κ. Νικολόπουλος εξ αιτίας ενός δημοσιεύματος για τον Φιλέλληνα Georges Jarvis για τον οποίο αναφορά είχε γίνει στο περιοδικό μας «Στην Ερμιόνη άλλοτε και τώρα» από τον κ. Λίνο Μπενάκη. Και ακόμα, πως η εκδήλωση αυτή ήταν αφιερωμένη σε όλους τους Ερμιονίτες καπεταναίους και καραβοκυραίους και τις οικογένειές τους ιδιαίτερα, στην αείμνηστη Φωτούλα Κατσογιώργη μέλος του Δ.Σ. και χορηγός του Συνδέσμου.

Ο κεντρικός ομιλητής κ. Λίνος Μπενάκης

Ο ομιλητής ξεκίνησε και αυτός με αναφορά του στην παρουσία του κ. Νικολόπουλου πρόεδρο του συλλόγου των φιλελλήνων της Αμερικής και τον φιλέλληνα George Jarvi που όπως είπε εκτός των άλλων, ήρθε στην Ελλάδα το 1822 σε ηλικία 22 χρονών, γεμάτος όπλα και χρήματα για την επανάσταση. Πήρε μέρος στον αγώνα και πέθανε στο Άργος από τύφο το 1828.
Εμείς  ήμαστε ιδιαίτερα ικανοποιημένοι,  διότι εδώ στο μουσείο μας φυλάσσετε το αρχείο του.

Στη συνέχεια ο κ. Μπενάκης προσεγγίζοντας το θέμα μας έδειξε αρχικά (με την βοήθεια φωτεινών διαφανειών που είχε οργανώσει και χειριζόταν ο κ. Κώστας Τσεφαλάς) ένα κατάλογο φτιαγμένο και γραμμένο από τον ίδιο τον Jarvis των 20 πλοίων που απέπλευσαν στις 23 Μαΐου του 1822 για να προστατέψουν τα Ψαρά μετά την καταστροφή της Χίου. Έφθασαν στην Χίο με επικεφαλής το πλοίο «Θεμιστοκλής» (ναυαρχίδα) τύπου κορβέτα πλοιοκτησίας του Βούλγαρη με καπετάνιο τον Αντώνιο Ραφαήλ επί του οποίου επέβαινε ο Georges Jarvis

Ο ομιλητής με την βοήθεια φωτεινών διαφανειών όπως προείπαμε και πολλές λεπτομέρειες ιστορικών στοιχείων μας ταξίδεψε στην κυριολεξία σε εκείνους τους χρόνους.

Το πρώτο πλοίο που μας έδειξε ήταν το «Θεμιστοκλής» που τόσο αυτό όσο και άλλα πλοία ήταν φιλοτεχνημένα από τον γνωστό Γάλλο ζωγράφο Αντώνιο Ρουχ και από τον γιο του επίσης καλό ζωγράφο που κατά περίεργο τρόπο είχε  το ίδιο όνομα με τον πατέρα του,  οι οποίοι ζωγράφισαν (12) υδραίικα ιστιοφόρα πλοία, κατά την χρονική περίοδο 1916 – 1919.
Τα έργα αυτά τα εντόπισε πολλά χρόνια αργότερα άλλος υδραίος ζωγράφος, ο υποναύαρχος του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού Αντώνιος Κριεζής, ο οποίος έφερε αντίγραφα αυτών των ζωγραφικών έργων. 

Το δεύτερο μέρος της ομιλίας ήταν η αναφορά του ομιλητή σε πρωτότυπα πλέον σχέδια – ζωγραφικές που φιλοτέχνησε ένας σύγχρονος ζωγράφος και χαράκτης ο Παναγιώτης Μαστραντώνης (υδραίος στην καταγωγή από μητέρα, ο πατέρας του είναι από τη Χίο) και ζει στην Παλαιά Πεντέλη, που από το 2003 επιδίδεται στην σχεδιαστική απεικόνιση με ακρίβεια εντυπωσιακή αυτών των πλοίων. Προβλήθηκαν 10 πίνακες αυτών των πλοίων το ομορφότερο και αρχαιότερο πλοίο είναι η «Ροζαλία» (1750) που το κοινό εντυπωσιασμένο τα θαύμασε.

Το επόμενο πλοίο σε αρχαιότητα είναι ο «Άρης» που ναυπηγήθηκε στην Βενετία το 1807 μήκος 25 μ. τύπος Μπρίκι ιδιοκτησίας των Τσαμαδών και έως το 1921 ήταν εν πλω. Το κράτος πλήρωσε στην οικογένεια Τσαμαδών 71.000 φοίνικες για να το εντάξει στο Πολεμικό Ναυτικό.

Το επόμενο είναι το «Άγιος Νικόλαος» ναυπηγήθηκε το 1809 και είχε 14 κανόνια. Αυτό το πλοίο είχε το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των πολύ υψηλών καταρτιών που του εξασφάλιζε μεγάλη ταχύτητα αλλά ήταν πολύ δύσκολο στην διακυβέρνηση.

Στη συνέχεια το πλοίο που είδαμε ήταν ο «Λεωνίδας» που ναυπηγήθηκε στην Ύδρα από ξύλο πεύκο το 1811. Πλοιοκτήτης Εμμανουήλ Τομπάζης κυβερνήτης Εμμανουήλ Κιοσές, μαζί με τον Δ. Λισμάνη πυροβολητή. Έδρασε έως το 1830 ενταγμένο στο Πολεμικό Ναυτικό.

Το πλοίο «Τιμολέων» τύπος φρεγάτα ναυπηγήθηκε από δρύινο ξύλο το 1813 στο Γιβραλτάρ και από εκεί αγοράσθηκε από Υδραίους. Πλοιοκτήτες Ιωάννης Ορλάντος και Λάζαρος Πινότσης. Το 1830 και αυτό σταμάτησε τη σταδιοδρομία του ενταγμένο στο Πολεμικό Ναυτικό.

Το μεγάλο καράβι το επόμενο ναυπηγήθηκε το 1816 με πλοιοκτήτες τους αδερφούς Κουντουριώτη, τον Δ. Κριεζή και τον Β. Μπουντούρη. Το έχει πολύ ωραία απεικονίσει ο Ρουχ έχει και αυτό πολύ ψιλά κατάρτια.

Επίσης το πλοίο «Παναγία» τύπος γαλιότα ναυπηγημένο το 1795 Πλοιοκτήτες Γ. Κριεζής και

Γ. Παπαμανώλης, 25 μ. μήκος με 12 κανόνια.

Κατόπιν είδαμε το πλοίο «Τερψιχόρη» ναυπηγημένη στην Ύδρα το 1818 από πεύκο έδρασε έως το 1827 πλοιοκτήτες ο Ιάκωβος Τομπάζης και τα αδέρφια του. Είχε 6 πυροβόλα των 12 λίτρων και ένα πρωραίο 48 λίτρων. Πλοίαρχός του ο Μανώλης Λισμάνης.

Μετά είδαμε το πλοίο - φρεγάτα «Ψαρά» αγορασμένο από το Λιβόρνο το 1823 λάφυρο από ναυμαχία εναντίον των Τούρκων. Το πήραν οι δικοί μας και το ενέταξαν στο ναυτικό της Ύδρας.

Και το τελευταίο ήταν ο «Ηρακλής» πλοιοκτήτες οι αφοι Τσαμαδοί κυβερνήτης ο Κυριάκος Φούρκας . Είχε 16 πυροβόλα και μετασκευάστηκε σε πολεμικό το 1824 ως πυρπολικό. Αυτό επίσης το έχει ζωγραφίσει επίσης ο πατέρας Ρουχ το 1818.

Ο υδραίικος στόλος είχε 40 πλοία ο Jarvis καταγράφει 21 εμείς είδαμε μόνο 10 πλοία.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Στο τρίτο μέρος της ομιλίας του ομιλητής αναφέρθηκε στα πλοία της Ερμιόνης των μετέπειτα χρόνων. Το ερέθισμα του κ. Λίνου Μπενάκη για την έρευνα του στα πλοία της Ερμιόνης όπως μας είπε του δημιουργήθηκε από το γεγονός ότι ο πίνακας ζωγραφικής του πλοίου «Άγιος Ελευθέριος» βρίσκεται στο σπίτι της κας Άννας Ψαρούδας και είναι του παππού της.

Και σκέφθηκε για να έχει έρθει ο αυτοδίδακτος λαϊκός ζωγράφος από τη Χίο Αριστείδης Γλύκας το 1936 να ζωγραφίσει στην Ερμιόνη αυτό το πλοίο ασφαλώς έχει ζωγραφίσει και άλλα ερμιονίτικα πλοία. Και πράγματι η έρευνά του απέδειξε πως είχε ζωγραφίσει 10 ερμιονίτικα πλοία. Στην εκδήλωση αυτή ο ομιλητής μας παρουσίασε 8 πλοία. Ο Γλύκας ζωγράφιζε για ένα πιάτο φαγητό λίγο κρασί και ένα φιλοδώρημα και όμως πέρασε στην αιωνιότητα τα ερμιονίτικα πλοία εκείνων των χρόνων και μαζί με αυτά την ναυτική μας ιστορία.

Όταν πρωτοήρθε στην Ερμιόνη το πρώτο πλοίο που ζωγράφισε ήταν το «Άγιος Γεώργιος» Σήμερα οι τιμές για ένα πίνακα του Γλύκα είναι πάρα πολύ – πολύ υψηλές.

Ο «Άγιος Γεώργιος» υδραίικο τρεχαντήρι που αγοράστηκε από τον Ιωάννη Τράκη ταξίδευε σαν σφουγγαράδικο έως το 1935 περίπου. Με καραβοκύρη τον Μήτσο Ιωάννη Γκάτσο και τα αδέρφια του.

Το επόμενο είναι ο «Άγιος Παντελεήμων» 1929 των αδερφών Γεωργίου. Μονοκάταρτο ιστιοφόρο. Εμπορικό. Πουλήθηκε γρήγορα για να αγοραστεί το επόμενο.

 

Ο «Άγιος Νικόλαος»  είναι του 1930.

Το δεύτερο τρεχαντήρι των αφων Γεωργίου. Ιστιοφόρο με δυο ιστούς και τρία πανιά. Και αυτό σφουγγαράδικο και μετά εμπορικό με κυβερνήτες τον Γαβρίλη και Αντώνη Γεωργίου και τα παιδιά του.

Επόμενο το «Ερμιονίς» που ήταν ένα γρήγορο σκάφος και όταν έγινε πετρελαιοκίνητο αγοράσθηκε από το Δημόσιο ως καταδιωκτικό λαθρεμπορίου από το 1937 και σε κάποιο αρχείο εντόπισε ο κ. Μπενάκης ημερολόγιο από τη δράση του ως καταδιωκτικό.

Στη συνέχεια μας παρουσίασε ο ομιλητής το πλοίο «Άγιος Κωνσταντίνος» που βυθίστηκε στο λιμάνι της Ερμιόνης τον Φεβρουάριο του 1944 στα χρόνια της κατοχής από ένα βομβαρδισμό Αγγλικών αεροπλάνων που ήθελαν οι σύμμαχοι να δημιουργήσουν πρόβλημα στον ανεφοδιασμό των Γερμανών.

Στη συνέχεια είδαμε τον «Μπαρλαμιώτη» το 1936 του Αποστόλου Κατσογιώργη, το επόμενο ήταν το «Απόστολος Κατσογιώργης»

Και έκλεισε την αναφορά του ο κ. Μπενάκης με μια ζωγραφική ερμιονίτικου πλοίου αντιγραφή του Γλύκα από τον αείμνηστο ζωγράφο καλλιτέχνη Παντελή Μήτσου στον τοίχο του σπιτιού του.

Στο τέλος αναφέρθηκε στην ανατίναξη του πλοίου «Άγια Μαρίνα» του πλοιοκτήτη Τάκη Κατσιογιώργη από πρόσκρουση σε αδέσποτη νάρκη στην Αίγινα πηγαίνοντας για Πειραιά.

Φώτο – ρεπορτάζ
ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΔΑΜΑΛΙΤΗΣ

Τοπικός δημοσιογράφος