Ο Γιάννης Μιχ. Σπετσιώτης - > μας ρίχνει στα βαθιά, χωρίς σωσίβιο… - > με ψυχοπαιδαγωγικά θέματα...

ΣΥΓΚΛΙΝΟΥΣΑ - ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΛΙΝΟΥΣΑ - ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ

του Γιάννη Μ. Σπετσιώτη

Η σκέψη του ανθρώπου είναι το αποτέλεσμα της νοητικής διεργασίας, όταν ο νους καλείται να αντιληφθεί δεδομένα, να παράγει ιδέες, να λύσει προβλήματα, να προσεγγίσει καταστάσεις, να αναγνωρίσει σχέσεις, να καταλάβει συνέπειες κ.ο.κ. Υπάρχουν «δύο είδη» σκέψεων. Η συγκλίνουσα - κριτική σκέψη και η αποκλίνουσα -δημιουργική σκέψη.

Η πρώτη έχει τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου, όπου «στις αρμοδιότητές του» είναι η λογική, η γλώσσα, οι αριθμοί, η αλληλουχία, η γραμμικότητα (αφήγηση γεγονότων και περιστατικών με τη σειρά που έγιναν), η ανάλυση, η προσοχή, η ερμηνεία των συμβόλων κ.α.

Η δεύτερη έχει τα γνωρίσματα του δεξιού ημισφαιρίου του εγκεφάλου που εκτελεί διαφορετικές λειτουργίες και είναι η έδρα της φαντασίας και της ονειροπόλησης, του ρυθμού και των χρωμάτων, της διάστασης, της σύνθεσης και των αυτοσχεδιασμών.

Με βάση, λοιπόν, τα παραπάνω με τη συγκλίνουσα - κριτική σκέψη το άτομο αναλύει, συγκρίνει, ταξινομεί, σειροθετεί, κατηγοριοποιεί σύμφωνα με αυστηρούς λογικούς κανόνες με σκοπό να βρει τη μία, κοινή, λογική και αποδεκτή λύση.  Ποικιλία εναλλακτικών λύσεων εδώ δεν υπάρχει. Ισχύει το σχήμα «σωστό – λάθος».

Με την αποκλίνουσα - δημιουργική σκέψη το άτομο οδηγείται σε πρωτότυπες και ποικίλες ιδέες, σε ασυνήθιστες χρήσεις, σε τροποποιήσεις, διάφορες επινοήσεις κ.ο.κ. Εδώ επιτρέπεται η ποικιλία των εναλλακτικών λύσεων με σκοπό να βρεθεί ο μεγαλύτερος και ο εντυπωσιακότερος αριθμός των ιδεών και των επινοήσεων. Αυτά που αναφέραμε στη θεωρία, ας τα δούμε και στην πράξη με παραδείγματα.

1.   Συγκλίνουσα  - κριτική σκέψη.

παρ.: Υπογράμμισε τη διαφορετική λέξη: Αγγλία, Ρώμη, Ισπανία, Βουλγαρία, Δανία κ.ο.κ.

2.   Αποκλίνουσα - δημιουργική σκέψη.

παρ.: Να γράψεις όλες τις πιθανές χρήσεις που μπορείς να σκεφθείς για ένα «παπούτσι» κ.ο.κ.

Πώς, όμως, η οικογένεια αλλά και το σχολείο μπορούν να αναπτύξουν σε παιδιά και εφήβους τα δύο αυτά είδη της σκέψης στο πλαίσιο του παιχνιδιού και της ψυχαγωγίας, βελτιώνοντας έτσι τη μαθησιακή τους ικανότητα και την εφευρετικότητά τους, ενώ παράλληλα, καλλιεργούν και αναδεικνύουν τις ιδιαίτερες κλίσεις και τα ταλέντα τους;

Ασκήσεις για την ανάπτυξη της συγκλίνουσας - κριτικής σκέψης μπορεί να είναι:

Λύσεις λαβυρίνθων, παζλ, ερμηνεία παροιμιών, συμπλήρωση σχημάτων (όπως στο test Raven), αναγνώριση προφορικών παραλογισμών, εύρεση ομοιοτήτων και διαφορών και πολλές άλλες, προσέχοντας πάντα να είναι ανάλογες με την ηλικία και τις νοητικές δυνατότητες του παιδιού.

Ασκήσεις για την εξέλιξη της αποκλίνουσας - δημιουργικής σκέψης μπορεί να είναι οι όσο το δυνατόν περισσότερες απαντήσεις σε ερωτήσεις, όπως οι παρακάτω:

-      Τι μπορεί να σκεφθείς για τη χρήση π.χ. ενός μαντηλιού.

-      Πόσους ήχους μπορείς να βγάλεις από ένα χαρτί.

-      Πόσα σχήματα μπορείς να βγάλεις με τη μία ή τις δύο παλάμες σου.

-      Βάλε έναν τίτλο σε μια ιστορία και όλα όσα σχετίζονται με τη δημιουργική ή αναδυόμενη γραφή.