Ιερά Μονή των Άγιων Αναργύρων στην Ερμιόνη
η διάλυση και η ανασύστασή της
κατά τα έτη 1834-35
Αφορμή αυτής της αναφοράς μας στάθηκε ένα
παλιό γνήσιο έγγραφο του 1835, με το οποίο κάτοικοι Ερμιόνης διαμαρτύρονται κατά
του Βασιλικού Διατάγματος που διέτασσε τη διάλυση της Μονής των Αγίων
Αναργύρων.
Αυτό το γνήσιο ντοκουμέντο φυλάσσεται τώρα στο Ιστορικό & Λαογραφικό
Μουσείο Ερμιόνης (Ι.Λ.Μ.Ε.) και αισθάνθηκα μεγάλη υπερηφάνεια και συγκίνηση
όταν μέσα στους τριάντα (30) περίπου υπογράφοντες κατοίκους της Ερμιόνης στο εν
λόγω έγγραφο υπογράφει και ο προπάππος του πατέρα μου Αθανάσιος Δαμαλίτης.
Επίσης μεταξύ των άλλων διαμαρτυρομένων κατοίκων είναι και ο γνωστός Ερμιονίτης
οπλαρχηγός και ήρωας του 21 Σταμάτης Μίτσας, αλλά και άλλα ονόματα Ερμιονιτών
οι οικογένειες των οποίων υπάρχουν μέχρι σήμερα.
.
Τα άλλα στοιχεία για
τη αναφορά μας αυτή τα δανειστήκαμε από το βιβλίο που έχει εκδώσει η πιο πάνω
Μονή το έτος 1994 με τίτλο «Το Προσκύνημα της Ερμιονίδος – Ιερά Μονή Αγίων
Αναργύρων Ερμιόνης»
Στο βιβλίο αυτό που είναι ένα τρίπτυχο –χρονικό, μεταξύ δύο άλλων ειδικών
συγγραφέων που αναφέρονται στο «Καθολικό της Μονής» και στις «Τοιχογραφίες του
Καθολικού», το ιστορικό μέρος της Ι.Μ. είναι έρευνα, μελέτη και συγγραφή του
Ερμιονίτη φιλολόγου καθηγητού Απόστολου Θ. Γκάτσου.
Ο συγγραφέας στο κεφάλαιο σχετικά με τη διάλυση και την ανασύσταση της
Μονής κατά έτη 1834-35 αναφέρει τα εξής: "Η Μονή, παρά τις μεγάλες
οικονομικές δαπάνες στις οποίες υπεβλήθη κατά τη διεξαγωγή του αγώνος του 1821,
αμέσως μετά τη λήξη του άρχισε και πάλι να αναλαμβάνει οικονομικά"
Σε έγγραφα του 1830 αναφέρονται, ηγούμενος ο δραστήριος και ονομαστός για
τη φιλανθρωπία του Χη Γρηγόριος Μαρτζέλος και σύμβουλός του ο μοναχός Ιωσήφ
Καλαράς.
Το 1832 η Μονή είχε 500 γιδοπρόβατα και 87 «χονδρά» ζώα και πλήρωνε τον
κανονικό φόρο στο Διοικητικό τοποτηρητή του κάτω Ναχαγιέ Λογοθέτη Ζέρβα.(1)
Το 1833 επί αντιβασιλείας Όθωνος με εισήγηση του Θεόκλητου Φαρμακίδη(1)
αποφασίζεται με διάταγμα της 7ης Οκτωβρίου 1833 να καταργηθούν όσα μοναστήρια
έχουν λιγότερους από έξη μοναχούς. Πολλά ιστορικά μοναστήρια διαλύθηκαν τότε,
όπως π.χ. η γνωστή μας Μονή Αυγού.(2)
Όσα έγγραφα περισώθηκαν την εποχή αυτή, βρίσκονται κυρίως στα Γενικά Αρχεία
του κράτους με την ένδειξη « Μοναστηριακά»
Από τη δοκιμασία αυτή πέρασε και η Μονή. Έτσι στις αρχές του 1834 η Μονή με
βασιλικό διάταγμα, ύστερα από πληροφορίες εσφαλμένες ότι δεν είχε τους
απαραίτητους για τη συντήρηση έξι μοναχούς, διαλύεται και αρχίζει η εκποίηση
της κινητής και της ακίνητης περιουσίας της και η αγορά της από μοναχούς,
ιδιώτας και το δημόσιο. Ο ηγούμενος Χη Γρηγόριος Μαρτζέλος διορατικός και
δραστήριος καθώς ήταν, αγόρασε «πολλά Μοναστηριακά είδη κατόπιν δημοπρασίας»
αξίας 2271 δραχμών, για τις οποίες έμεινε εγγυητής ο Δημήτριος Βούλγαρης. (3)
Πρώτοι που αντέδρασαν στη διάλυση της
Μονής ήσαν ο ηγούμενος και οι μοναχοί της.
Σε αναφορά τους προς «την Ιεράν Σύνοδο του Βασιλείου της Ελλάδος» της 14ης
Φεβρουαρίου 1835 παρακαλούν να ανασταλή η διαταγή της διαλύσεως της Μονής «καθ’
ότι αύτη είχεν τον προσήκοντα αριθμόν των έξ μοναχών».
Αίτηση επίσης υποβάλλουν την 22 Φεβρουαρίου 1835 κάτοικοι της Ερμιόνης και
ζητούν την αναστολή της διαλύσεως « καθ’ ότι η Μονή είχε τους έξ μοναχούς προ
του Βασιλικού διατάγματος» το γνήσιον της υπογραφής τους βεβαιώνει ο δήμαρχος
της Ερμιόνης Α. Οικονόμου.
Το έγγραφο διαμαρτυρίας των κατοίκων
Ερμιόνης για τη διατήρηση της Μονής στο Ι.Λ.Μ.Ε.
Οι υποφαινόμενοι επεξηγούντες την ενδόμυχον θλίψιν μας δια την γενομένη
διάλυσιν της ιεράς μονής των Αγίων Αναργύρων, των οποίων την προστασίαν
ομολογούμεν εις τας δεινάς περιστάσεις μας, ειδότες δε ότι, εάν ο εν αυτή
ηγούμενος κατέφευγε εις την ......αν αρχήν, δεν συγκατεριθμείτο με τας
διαλελυμένας παρά το Β Διάταγμα, κινούμενοι προς τούτοις από ασεβές αίσθημα και
από την καταπολεμηθείσαν δικαιοσύνη εμφανιζόμεθα παρακαλούντες την διατήρησιν
της ειρημένης Ιεράς Μονής πιστοποιούντες ότι αύτη είχε προ του Β. Διατάγματος
τον έξ(6) μοναχών, και εισέτι ολονέν έχει, δια της εναρέτου διαγωγής του
πανοσιολογιωτάτου καθηγουμένου κ. Γρηγορίου Μαρτζέλλου, μη θελόντων των υπ’
αυτού πατέρων να απομακρυνθώσι, δόντες το εμμάρτυρον τούτο έγγραφον προς την
πανοσιότητά του δια να του χρησιμεύσει όπου και ημείς εις ένδειξιν
υποφαινόμεθα.
Τη 13 Φεβρουαρίου 1835
Εν Ερμιόνη οι κάτοικοι Ερμιόνης.
Λάζαρος Νικολάου χειρί υιού του Νικολάου. ....... χειρί Σακελλαρίου Αν.
Χατζησταύρου. Παναγιώτης Χόντας. Ιωάννης Αποστόλου. Αναγνώστης Λαζάρου. Ιωάννης
Σαρρής. Σταμάτης Γεωργίου. Σταμάτης Σαρρής. Κυριάκος.......... Ντέντες Κομμάς.
Ιωάννης Δήμας χειρί Π. Χόντα. Λάζαρος Μπαρδάκος χειρί Σ. Γεωργίου. Νικόλαος
Σακελλαρίου. Κωσταντής Μπουσουλόντας. ........... του Γιαννάκη
Λάζαρος Ταρούσης. Κωνσταντίνος Χίος. Λάζαρος Μπουτζελάκης. ........ Φασιλή.
Βασίλειος ....... Λακούτζης. Σταμάτης Μίτσας. Γιώργος Δημητρίου. Θ. Μάλλωσης.
..........χειρί Ιω. Λαζαρίδη. Ηλείας Μπογιατζής. Δημήτριος Κασνέστης. Μανώλης
Παπανδρέας χειρί......... Αντώνιος Δ. Λαζάρου. Ησαΐας Αβραμίδης. ....... χειρί
Ιω. Λαζαρίδη. Αθανάσιος Δαμαλίτης. Νικόλαος Λεβέντης χειρί Π. Χόντα. Κυριάκος
Ανδρέου Παπακυριακού. Αναστάσιος Κομμάς χειρί Κυριάκου Ανδρέου. Αναστάσης
Δοροβάτας. Ιωάννης Πασχάλης χειρί Ησαΐα. ........ Μαστρωμανώλη χειρί Ησαΐα.
Το Δημαρχείον Ερμιόνης
Επικυρώνει το γνήσιον τούτο ων άνωθεν και όπισθεν υπογραφών των συνδημοτών
μας καθώς και εν τη παρούση επιλαμβανόμεθα.
Τη 22 Φεβρουαρίου 1835 εν Ερμιόνη.
Ο Δήμαρχος
Α. Οικονόμου
Συνέχεια της αναφοράς του συγγραφέα ερευνητή κ. Απ. Γκάτσου.
«Τα ίδια βεβαιώνουν «προς το επαρχείον Ερμιονίδος» ο δήμαρχος Ερμιόνης και
οι δημογέροντες Μάσητος (Κρανιδίου) Π. Παπαϊωάννου, Κ. Ι. Μίλησης και Γ.
Γουζούασης, ότι δηλαδή «εις την Μονήν υπήρχον από της αφίξεως της Α. Μ. έξ
μοναχοί. (3)
Ο έπαρχος Ερμιονίδος απευθυνόμενος εκ Σπετσών (έδρας επαρχείου) προς τη
Νομαρχία Αργολίδος και Κορινθίας στις 19 Απριλίου 1835 αναφέρει ότι «οι
κάτοικοι των πέριξ πόλεων θα λυπηθούν πολύ από την διάλυσιν» και προσθέτει, ότι
όταν η Μονή διατηρηθεί «δύναται να υποχρεωθεί ο ηγούμενος να προσφέρει
χρηματικόν ποσόν προς διατήρησιν ενός σχολείου δια τους παίδας της κοινότητος
Ερμιόνης και Διδύμων» και συνηγορεί για τη διατήρηση της.
Ο Νομάρχης Αργολιδο-Κορινθίας με έγγραφο του στις 15 Μαΐου 1835 «προς την επί
των εκκλησιαστικών Βασιλικήν Γραμματείαν της Επικρατείας» συνηγορεί να
διατηρηθεί η Μονή «δια το σέβας και την ευλάβειαν των περί αυτήν κατοίκων και
την λαμπρότητα του Ναού αυτής» (4)
Τέλος στις 3 Ιουνίου 1835 η Ιερά Σύνοδος γνωμοδοτεί: α) Να διατηρηθεί
προσωρινώς «η περί ης ο λόγος Μονή των Αγίων Αναργύρων»και β) «Να μη υπάγη
έκτος (6ος ) μοναχός εξ άλλης Μονής διαλελυμένης ή μη»
Με αυτή τη γνωμοδότηση της Ιεράς Συνόδου, ο Νομάρχης διατάσσει «να
αποδοθώσι προς τη Μονήν άπαντα τα εκποιηθέντα εκ της περιουσίας κατά την
διάλυσιν αυτής» Όσα εκ των πραγμάτων ηγοράσθησαν υπό του ηγουμένου να αποδοθώσι
και να εγγραφώσι εις τον κώδικα της Μονής» δια τα άλλα αντικείμενα να πεισθούν
οι αγορασταί να τα επιστρέψουν.
Στις 19/31 Ιουλίου 1835 με το παρακάτω Βασιλικό Διάταγμα γραμμένο Ελληνικά
και Γερμανικά περιφρουρείται η διατήρηση της Μονής.
ΟΘΩΝ ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
«Κατά την με την αναφοράν από 11/12 τρ. μηνός καθυποβληθείσαν πρ ότασιν της
Ιεράς Συνόδου, απεφασίσαμεν ν’ αναποκαταστήσωμεν το εις την Αργολίδα
Μοναστήριον των Αγίων Αναργύρων το οποίον διελύθη επί τη βάσει εσφαλμένων
πληροφοριών περί του αριθμού των υπαρχόντων μοναχών.
Διατάσσομεν λοιπόν την Γραμματείαν των εκκλησιαστικών να κάμη τας αναγκαίας
προεργασίας προς αποζημίωσιν αυτού του Μοναστηρίου δι’ όσα το Δημόσιον έλαβε
επώλησε μέρη των γαιών του.
Δια δε τα παρά των μοναχών αυτών αγορασθέντα γήπεδα να τοις επιστρέψη τας
χρεωστικάς των ομολογίας.
Εν Αθήναις τη 19/31 Ιουλίου 1835
Καθ’ υψηλοτάτην επιταγήν»
Η ανασύσταση της Ιεράς Μονής
Μετά την αναστολή της διαλύσεως ο άξιος ηγούμενος της Χη Γρηγόριος
αγωνίζεται να ανακτήσει η Μονή όσα κτήματα είχαν πωληθεί εις ιδιώτας και όσα
είχε πωλήσει το Δημόσιο καθώς και κατά των καταπατητών της Μοναστηριακής
περιουσίας. Κινεί αγωγή κατά του Δημάρχου Ερμιόνης γιατί κατέλαβε «αυθαιρέτως»
το όρος Μουζάκι που ήταν κτήμα της Μονής. Επίσης κινείται δικαστικώς κατά
ιδιώτου ο οποίος «ιδιοποιείται εβδομήντα ελαιόδενδρα της Μονής» (5)
Τα έσοδα τώρα της Μονής προέρχονται κυρίως από την ενοικίαση των γεωργικών
εκτάσεων της και του δεκάτου του ελαιολάδου. (6)
Έτσι η Μονή απέφυγε τη διάλυσή της και ίσως και την πλήρη παρακμή της.
Απ’ το γεγονός όμως αυτό διαπιστώνουμε την αγάπη και το σεβασμό με τον
οποίο την περιέβαλαν οι κάτοικοι της Ερμιόνης. Χάρις στις ενέργειες τις δικές
τους και των μοναχών κατόρθωσε να επιζήσει».
Με αυτή τη γλαφυρή γλώσσα διατυπώνει το χρονικό ο κ. Απ. Γκάτσος στο εν
λόγω βιβλίο, την πρόσκαιρη διάλυση και την ανασύσταση της ιστορικής Μονής
αυτούς τους χρόνους.
Εμείς όμως αντιγράφοντας αυτό το κείμενο, κάνουμε τη σκέψη, πόσο επίκαιρο
είναι το θέμα και πόσο μοιάζει αυτή η ιστορία (σε ότι αφορά τον όλο χειρισμό
της μεγάλης περιουσίας της αναφερόμενης Μονής ειδικά όταν πρόσκαιρα κατόπιν
αυτή προσαρτήθηκε στη μόνη της Ύδρας...) με αυτήν του πολύκροτου πολιτικού –
μοναστηριακού σκανδάλου των ημερών μας, που ταλανίζει και προβληματίζει βαθιά
την ελληνική κοινωνία. Και αυτές οι ιστορίες και συμπεριφορές θα
επαναλαμβάνονται στη ζωή μας, όσο υπάρχουν άνθρωποι.- Κληρικοί και Λαϊκοί....
Γιατί όπως σχολιάζουν ιστορικοί αναλυτές η κίνηση αυτή επί αντιβασιλείας
και Βασιλείας του Όθωνα με την εισήγηση – παρότρυνση του πιο πάνω συμβούλου του
Θ. Φ. σκοπό είχε μεταξύ άλλων, -διότι υπήρχαν και άλλα κίνητρα: - εξουσιαστική
δύναμη των μοναχών, προσήλωση τους στο πατριαρχείο και την ορθοδοξία, ενώ οι
σύμβουλοι του ΄Όθωνα επιθυμούσαν τον εκδυτικισμό του κράτους κτλ, όπως συνέβη
με το εκπαιδευτικό σύστημα κτλ. που δε χρειάζεται να τα πούμε, να περάσει η
δύναμη του χρήματος άρα και της εξουσίας..., στα χέρια της πολιτικής
κυριαρχίας του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Με δεδομένο ότι, «στο Φαρμακίδη
οφείλεται ουσιαστικά το Β.Δ. της 23-7-1833 με το οποίο η Εκκλησία της Ελλάδος
εκηρύσσετο αυτοκέφαλη και ανεξάρτητη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και οποίος
Φ. αποκαλούσε τότε, τον πατριάρχη δέσμιο του σουλτάνου...».
Διότι
έτσι συμβαίνει!!... Η αχαλίνωτη απληστία και η ψυχική νόσος - η αλαζονεία της
εξουσίας - οδηγεί τους ηγέτες αυτού του πλανήτη θρησκευτικούς και πολιτικούς
(μικρούς και μεγάλους...), σ’ αυτές τις νοσηρές λογικές και συμπεριφορές για
την διατήρησή τους ως εξουσιαστές, με αποτέλεσμα την καταπίεση των Λαών!
Βέβαια
υπάρχουν και πολύ λίγες φωτεινές εξαιρέσεις που τα ονόματά τους έχουν γραφτεί
με χρυσά γράμματα στην ελληνική και παγκόσμια ιστορία.
σ.σ. Ο Θεόκλητος Φαρμακίδης ήταν λόγιος κληρικός, πρωτοπόρος της
δημοσιογραφίας και ο τελευταίος εκπρόσωπος της φιλελεύθερης πνευματικής
παραδόσεως του Αδαμάντιου Κοραή. Με την έλευση του Όθωνα έγινε κύριος σύμβουλος
του Μάουρερ (μέλους της Αντιβασιλείας) επί των εκκλησιαστικών ζητημάτων.
(Εγκυκλοπαίδεια «Δομή»)
Φώτο1)2) από την Μονή 3) το έγγραφο ντοκουμέντο
Δημοσιεύθηκε στο εορταστικό ένθετο φύλλο της καθημερινής εφημερίδας
"ΑΡΓΟΛΙΔΑ"(Έδρα Άργος Παπαοικονόμου 21) ημερα Τρίτη 23 Δεκεμβρίου 2008
ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΔΑΜΑΛΙΤΗΣ
