ΣΑΝ
ΣΗΜΕΡΑ
27
Σεπτεμβρίου 1831/Η δολοφονία του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια
Γιάννης
Σπετσιώτης – Τζένη Ντεστάκου
Έχουν
περάσει εκατόν ενενήντα τέσσερα χρόνια από την αποφράδα εκείνη Κυριακή της 27ης Σεπτεμβρίου
1831 που ο Καποδίστριας φτάνοντας ξημερώματα στην είσοδο της εκκλησίας του
Αγίου Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο, σωριάζεται νεκρός στο λιθόστρωτο της πόλης από τις
σφαίρες του Κωνσταντίνου και το μαχαίρι του Γεωργίου Μαυρομιχάλη.1
Την
ίδια μέρα της δολοφονίας συνήλθαν οι γερουσιαστές και εξέλεξαν «Διοικητικήν
Επιτροπήν της Ελλάδος» με πρόεδρο τον Αυγουστίνο Καποδίστρια,2 αδελφό
του Κυβερνήτη και μέλη τους Θεόδωρο Κολοκοτρώνη3 και Ιωάννη
Κωλέττη, με βασικό στόχο τη διαφύλαξη της ηρεμίας και της ασφάλειας στη Χώρα.
Το γεγονός μαθεύτηκε πολύ γρήγορα και ο, από τα πανάρχαια χρόνια, ευαίσθητος,
σε τέτοια τραγικά γεγονότα. λαός μας, σύνθεσε το μοιρολόγι του και ο θρήνος
απλώθηκε σ΄ ολόκληρη τη Χώρα.
Μια
Κυριακή ξημέρωσε, μην είχε ξημερώσει
ο
Κυβερνήτης κίνησε να πάει στην εκκλησιά.
Στην
πόρτα οπού επάτησε, σκύβει να προσκυνήσει.
Ο
Γιώργης και ο Κωνσταντής, δυο μπέηδες της Μάνης
μια
πιστολιά του ρίξανε, φαρμακερό μαχαίρι.4
Αντιδράσεις,
όμως, δεν υπήρξαν μόνο από τον λαό. Επιστολές που εξέφραζαν την αγανάκτηση και
τη λύπη τους για τη δολοφονία του Καποδίστρια έστελναν και διάφορες υπηρεσιακές
αρχές του Κράτους.
Αναφέρουμε, με βάση σχετικό έγγραφο, τις επιστολές των
ειρηνοδικών των επαρχιών Κρανιδίου, Μονεμβασίας, Πατρών και
Γαλαξιδίου προς την επί της Δικαιοσύνης Γραμματεία (Υπουργείο) με τις οποίες,
εκτός των άλλων, δήλωναν και την αφοσίωσή τους στην τριμελή Διοικούσα Επιτροπή.5
Το
έγγραφο του Ειρηνοδίκη Κρανιδίου έχει ως εξής:6
Αρ.673
Ελληνική Πολιτεία
Προς
την επί της Δικαιοσύνης Γραμματεία
του
επαρχιακού ειρηνοδικείου Κάτω Ναχαγιέ
Ελήφθη
η υπ’αριθμ.7397 ομού με την κοινοποίησιν της Γερουσίας υπ’ αριθμ. 262 και το
ψήφισμα αυτής υπ’ αριθμ. 258 και οίδων με μεγάλην λύπην και αγανάκτησιν την
αξιοδάκρυτον σκηνήν της Ελλάδος η οποία επροξένησεν τον θάνατον του αειμνήστου
Κυβερνήτου μας και όχι μόνον δι’ αυτόν αλλά και δια το τραγικόν κίνημα των
κακόβουλων και εθνοκαταράτων Μαυρομιχαλαίων καλύτερον να ήθελε σχίση η γη να
τους καταπίη πριν τελειώσουν το έργον και υστερήσουν την πατρίδα από τοιούτον
μέγα και φαεινότατον κομήτην οπού αφ ης ώρας έφθασεν, έλαμψεν η δυστυχισμένη
Ελλάς επιθυμούντες με τας ευχάς του αειμνήστου Κυβερνήτου και της πατρίδος να
λάμψη την Ελλάδα η νεοσυσταθείσα Διοικητική Επιτροπή ως άλλος Κυβερνήτης και
υποσημειούμεθα με την ανήκουσαν υπόληψιν.
Εν Κρανιδίω τη 2α Οκτωβρίου 1831
Ο Επαρχιακός Ειρηνοδίκης
Γεώργιος
Ιωάννου Οικονόμου
Ο Γραμματέας
Αναγνώστης
Γεωργόπουλος
ΣΗΜ.
1. Ο
Κωνσταντίνος, αδελφός του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, πυροβολήθηκε από τον
αξιωματικό Γεώργιο Κοζώνη που συνόδευε τον Κυβερνήτη και λαβωμένος βρήκε
επαίσχυντο θάνατο. Το μανιασμένο πλήθος πέταξε στη θάλασσα το λιανισμένο του
κορμί. Ο Γεώργιος, ο τριτότοκος γιος του Πετρόμπεη, κατέφυγε στο σπίτι του
Γάλλου αντιπρέσβη. Η κίνησή του αυτή επιβεβαιώνει και τους συνενόχους του
ανουσιουργήματος. Άλλωστε ήταν κοινό μυστικό ότι οι ηθικοί δολοφόνοι του
Κυβερνήτη ήταν η αγγλική και η γαλλική κυβέρνηση. Τον Γεώργιο τον συνέλαβαν και
με απόφαση του έκτακτου στρατοδικείου εκτελέστηκε στις 10 Οκτωβρίου 1831.
2. Ο
Αυγουστίνος δεν διέθετε τις μεγάλες ικανότητες του αδελφού του και έτσι δεν
κατόρθωσε να συνεχίσει το έργο του. Πολύ γρήγορα εξαναγκάστηκε να παραιτηθεί
και να εγκαταλείψει την Ελλάδα. Ήταν δε εκείνος, ο οποίος επιβεβαίωσε τους
ηθικούς αυτουργούς της δολοφονίας λέγοντας:
- Μάλιστα, Κύριε! Η Γαλλία και η Αγγλία δολοφόνησαν τον
αδελφό μου!
3. Ο
Γέρος του Μοριά έλεγε: «Αυτή η φαμελιά(Μαυρομιχαλαίοι) είναι μια
φαμελιά όπου έχυσε πολύ αίμα δια την ελευθερία μας. Αλλ΄ είναι φαμελιά όπου
έκλεινε εις ταις δολοφονίαις», αναφέροντας ορισμένες απ’ αυτές.
4. Το
μοιρολόγι το ακούσαμε στην εξαιρετική θεατρική παράσταση, σε σκηνοθεσία Φώτη
Μακρή, «Ο Πέτρος της Μάνης και το φάσμα των φατριών», που βασίστηκε στο
ομότιτλο βιβλίο του Παντελή Μπουκάλα. Θα ήταν παράλειψή μας αν δεν αναφέραμε
πως στην ανωτέρω μυθοπλασία του κ. Μπουκάλα αλλά και στο έργο σύγχρονων
ιστορικών επιχειρείται αναψηλάφηση της δολοφονίας, καθώς αμφισβητείται η
συμμετοχή του Πετρόμπεη, παρ’ ότι είχε συγκρουσθεί με τον Καποδίστρια και με
εντολή του είχε φυλακισθεί στο Ναύπλιο. Βασίζεται, κυρίως, στην Πολιτική
Διαθήκη του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, που γράφτηκε τον Δεκέμβριο του 1842, σε χρόνο ιστορικά και συναισθηματικά ουδέτερο,
όταν η υπόληψη της μαυρομιχαλαίικης οικογένειας είχε αποκατασταθεί και δημοσιεύτηκε στην
εφημερίδα «Νέα ημέρα» της Τεργέστης στις 28 Μαρτίου 1903. Μεταξύ άλλων
αναφέρει: «…Τι μέτρον ήθελον λάβει αν ο υιός μου και ο αδελφός μου
εξεμυστηρεύοντο εις εμέ την συνωμοσίαν των; Ήθελον ακούσει την φωνήν της
εκδικήσεως και του αυστηρού πατριωτισμού; Ή το γήρας αυτό και η θρησκεία ήθελον
με καταφέρει να λησμονήσω τον Άρχοντα διά να ελεήσω τον άνδρα; Ιδού εξέτασις
βασανική δι’ εμέ».
(Έμαθα
για τη δολοφονία μαζί με όλους τους υπόλοιπους. Αυτή η ξαφνική καταστροφή θα
άλλαζε τα πάντα, το ήξερα. Δεν μου το είχαν εκμυστηρευτεί!)Αλλά αν το είχαν
κάνει, αν είχαν έρθει στο κελί να με βρουν, ο αδελφός μου και ο γιος μου, και
με ενημέρωναν για τη συνωμοσία τους, τι θα τους έλεγα; Δεν ξέρω. Θα φούντωνε
μέσα μου η ανάγκη για εκδίκηση και ο πληγωμένος πατριωτισμός μου ή τα γηρατειά
και η θρησκεία μου θα με μαλάκωναν και θα μ’ έκαναν να ξεχάσω τον Άρχοντα και
να λυπηθώ τον άνθρωπο; Αυτό το ερώτημα με βασανίζει.(Ελεύθερη απόδοση:
Αριστείδη Χατζή). Τέλος
να σημειώσουμε, πως λίγο μετά τη δολοφονία ο Πετρόμπεης αφέθηκε ελεύθερος και
δεν τιμωρήθηκε, γεγονός που έχει ερμηνευθεί είτε ως πολιτική σκοπιμότητα είτε
ως ένδειξη αθωότητας.
5. Αρχείο Γραμματείας του Δικαίου, φάκελος 115.
Ευχαριστούμε την κα Δήμητρα Αξαρλή, βιβλιοθηκονόμο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Κρανιδίου,
για την παραχώρηση του σχετικού εγγράφου.
6. Διατηρήθηκε η ορθογραφία και η σύνταξη του πρωτότυπου.
7. Η φωτογραφία είναι από την εφημερίδα «ΕΘΝΟΣ» της 8ης Μαρτίου
2021.
