«ΣΧΟΛΙΚΗ ΥΓΙΕΙΝΗ»
(1936-1978)
Ένα πρωτοποριακό για την εποχή του περιοδικό
Γράφει ο Γιάνης Μιχ. Σπετσιώτης
Το πρωτοείδα στα παιδικά μου χρόνια, όταν η μητέρα μου το έφερνε στο σπίτι
παίρνοντάς το από το σχολείο, για να το «ξεφυλλίσει». Την πρώτη δεκαετία της
εκπαιδευτικής μου θητείας το έβρισκα στα σχολεία, καθώς συνέχιζε να κυκλοφορεί.
Παρατηρούσα, βέβαια, πως δεν είχε αναγνώστες. Κανείς δεν το περίμενε! Έμενε για
λίγο «στα αζήτητα» πάνω στα γραφεία και κατέληγε «αδιάβαστο», στην καλύτερη
περίπτωση, στα ράφια κάποιας «δευτερεύουσας» βιβλιοθήκης. Το σύνολο σχεδόν των
εκπαιδευτικών το απαξίωνε και το περιφρονούσε.
Αργότερα χάθηκε, γιατί σταμάτησε η έκδοσή του. Το αναζήτησα γύρω στα 1985, όταν
μου ανατέθηκε να παρουσιάσω σε ένα Πανελλήνιο Συνέδριο τα έντυπα (βιβλία και
περιοδικά) που εκδόθηκαν στην Ελλάδα για την ενημέρωση των εκπαιδευτικών σε θέματα
Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης. Μετά από αρκετές ημέρες ψάξιμο, το βρήκα
καταχωνιασμένο στα υπόγεια του Κέντρου Μαθητικής Αντίληψης, που στεγαζόταν στην
οδό Πειραιώς 33. Βρισκόταν ανάμεσα σε άλλα πολύ σπουδαία έντυπα, όπως τα test Επαγγελματικού Προσανατολισμού του Αθαν. Παπακωνσταντίνου, που
δυστυχώς δεν αξιοποιήθηκαν από το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Δεν θυμάμαι με
τίνος τη μεσολάβηση επισκέφτηκα στο γραφείο του τον Διευθυντή της Σχολιατρικής
Υπηρεσίας Ελλάδος. Ήταν ένας ηλικιωμένος Σχολίατρος, συμπαθητικός με τη πρώτη
ματιά άνθρωπος, μάλλον κοντός, με λιγοστά μαλλιά στη βάση του κεφαλιού, γύρω
από τα μεγάλα του αυτιά. Στο νου μου ήρθαν τα λόγια της Κατερίνας: Όταν γερνάνε
οι άνθρωποι μεγαλώνουν τα αυτιά τους, αλλά παρ’ όλα αυτά ακούν …λιγότερο!
Εκείνος, ωστόσο, άκουσε με προσοχή, θα έλεγα και με ευχαρίστηση, το λόγο της
επίσκεψής μου και με συνόδευσε μετά από λίγο στο υπόγειο του κτηρίου.
- Αυτά είναι… Ψάξε, αν έχεις όρεξη και πάρε ό,τι θέλεις, μου
είπε.
Στην αρχή τα
έχασα. Πιάστηκε η ψυχή μου. Πού να βρω άκρη! Χιλιάδες τεύχη του περιοδικού
πνιγμένα στη σκόνη και το καυσαέριο. Σκέφτηκα και τα καθαρά μου ρούχα…
Απελπίστηκα… Ο Διευθυντής είδε την αμηχανία μου, μάντεψε καθώς φαίνεται τη
σκέψη μου και πριν προλάβω να μιλήσω, μου είπε:
- Μπορείς να ξεκινήσεις από αύριο. Αυτό περίμενα! Ανακουφισμένος από την
πρότασή του, έφυγα.
Την επόμενη
μέρα λίαν πρωί ήμουν εκεί και έπιασα δουλειά. Ψάχνοντας, διαπίστωσα, πως τα
τεύχη είχαν πρόχειρα ταξινομηθεί κατ’ έτος, γεγονός που πολύ με διευκόλυνε. Το
«ψαχούλεμα» μού πήρε καμιά δεκαριά μέρες. Όταν τελείωσα, επισκέφθηκα τον
Διευθυντή, με τον οποίο είχαμε γίνει πλέον φίλοι και κατεβήκαμε ξανά στο
υπόγειο, για να του δείξω τη δουλειά μου. Τα έχασε! Δεν περίμενε να τα βρει όλα
τόσο τακτοποιημένα! Του έδειξα και μια σειρά τευχών που είχα ξεχωρίσει, καθώς
μου χρειαζόταν για την εργασία μου.
- Παρ’ τα για τον κόπο σου, μου είπε, στα χαρίζω!
Τις επόμενες
μέρες ξεκίνησε το «ξεπουπούλιασμα» των τευχών στο σπίτι. Καθένα έκρυβε και μια
έκπληξη. Δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ πως υπήρχε αυτό το «θησαυροφυλάκιο» της
θεωρητικής και πρακτικής γνώσης ανεκμετάλλευτο, καθώς οι εκπαιδευτικοί δεν
είχαμε αντιληφθεί την αξία του! Πλούτος θεμάτων μεγάλης σπουδαιότητας για όλους
τους τομείς ανάπτυξης του βρέφους, του νηπίου, του παιδιού και του εφήβου από
την πλευρά της Παιδιατρικής, της Παιδαγωγικής και της Ψυχολογίας. Ήταν
πρωτοποριακό και καινοτόμο για την εποχή του περιοδικό και -χωρίς καμιά δόση
υπερβολής, ασφαλής οδηγός και για τα σύγχρονα εκπαιδευτικά δρώμενα.
Τελικά, το
περιοδικό -στολίδι μέχρι και σήμερα της βιβλιοθήκης μου- έγινε ο …βοηθός μου!
Κάθε φορά που προέκυπταν θέματα το συμβουλευόμουν και είτε μου έδινε άμεσα τη
λύση είτε με παρέπεμπε στις πηγές. Το συνιστούσα ένθερμα στους εκπαιδευτικούς
της Περιφέρειας που υπηρετούσα, στους επιμορφούμενους Νηπιαγωγούς, Δασκάλους
και Καθηγητές στα Π.Ε.Κ. και στους μετεκπαιδευόμενους εκπαιδευτικούς στο
Μ.Δ.Δ.Ε. του Πανεπιστήμιου Αθηνών, όπου δίδασκα.
Το πρώτο τεύχος
του περιοδικού κυκλοφόρησε την 1η Ιουλίου 1936 και το δεύτερο
το Δεκέμβριο του ιδίου έτους. Στο πρώτο αναλύονται οι λόγοι για τους οποίους η
«Σχολική Υγιεινή» εκδίδεται και αναφέρονται οι σκοποί που πρόκειται να
εξυπηρετήσει. «Εκπαιδευτικοί και ιατροί είναι οι βάσεις του σχολείου εφ
ων στηρίζεται το σύγχρονον τοιούτον. Και η στενή συνεργασία αυτών είναι
απαραίτητος δια την προστασίαν και την προαγωγήν της υγείας του μαθητού». Ψυχή
του περιοδικού ήταν ο καθηγητής της Παιδολογίας και Σχολικής Υγιεινής στο
Πανεπιστήμιο Αθηνών Εμμανουήλ Ν. Λαμπαδάριος.
Η «ΣΧΟΛΙΚΗ
ΥΓΙΕΙΝΗ» κυκλοφόρησε μέχρι τον Οκτώβριο του 1978 σε 39 τόμους και 360 τεύχη από
τα οποία ορισμένα είναι διπλά. Η κυκλοφορία της διακόπηκε μόνο τα χρόνια του
πολέμου. Για διευκόλυνση των αναγνωστών εκδόθηκε και αλφαβητικό ευρετήριο των
περιεχομένων του περιοδικού για τους τόμους 20-29 των ετών 1959-1968.
Φίλοι μου,
Διαβάζοντας το
κείμενο αυτό προφανώς θα αναρωτηθείτε τι μ’ έπιασε καλοκαιριάτικα και γράφω για
ένα περιοδικό, άγνωστο σε πολλούς που πια δεν κυκλοφορεί. Να σας εξηγήσω
λοιπόν… Αφορμή στάθηκε μια εικόνα που …το βλέμμα της Ρίνας δεν προσπέρασε1
Ανάμεσα στις πολυάριθμες εξαιρετικές φωτογραφίες των Μεταλλείων και του
Σχολείου, που αιχμαλώτισε ο φωτογραφικός της φακός, διέκρινα και το εξώφυλλο
του προσφιλούς μου περιοδικού. Ένα εξώφυλλο λευκό, έτσι όπως το θυμόμουν,
κιτρινισμένο, όμως, από τις «κακουχίες» και σημαδεμένο από τον χρόνο. Βλέποντάς
το ταξίδεψα πολλά χρόνια πίσω και ένιωσα συγκίνηση απερίγραπτη. Η ζωή μας
κύκλους κάνει, σκέφτηκα...
Τις επόμενες
μέρες επισκεφτήκαμε το Σχολείο με τον Ιωσήφ. Πήρα το περιοδικό, για να
συμπληρώσω τη συλλογή μου και να κλείσω τις αναμνήσεις μου...
Καλό φθινόπωρο!
ΣΗΜ. φωτο 1:
α΄τεύχος περιοδικού
φωτο 2:
τελευταίο τεύχος περιοδικού
φωτο 3: Ρίνας
Λουμουσιώτη (το περιοδικό στο Σχολείο των Μεταλλείων)
