Θρησκευτικές και κοινωνικές παραδόσεις του τόπου μας που περνάνε στην ιστορία, με τη γραφίδα του Γιάννη Σπετσιώτη ....

ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΛΙΣΣΑΙΟΥ

                                                                        του Γιάννη Μ. Σπετσιώτη

Στις 14 Ιουνίου η εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του προφήτη Ελισσαίου¹ που έζησε κατά τον 9^ο και 10^ο αιώνα π.Χ. Τον Ελισσαίο όρισε ως διάδοχό του ο ίδιος ο προφήτης Ηλίας. Όταν αναλήφθηκε με το πύρινο άρμα του στους ουρανούς, του έριξε τη μηλωτή του, ένδυμα από δέρμα προβάτου. Ήταν η απόδειξη της αυθεντικής διαδοχής.²

Ο «ένδοξος» προφήτης Ελισσαίος μπορεί να μην έχει το κύρος του προφήτη Ηλία είναι όμως ιδιαίτερα αγαπητός στην επαρχία μας. Ξεχωριστά δε τιμάται στο Κρανίδι, όπου υπάρχει και ναός αφιερωμένος στη μνήμη του, κτισμένος το 1867.³ Πρόκειται για εξωκλήσι στα Ν.Δ. του Κρανιδίου, κοντά στον περιφερειακό δρόμο, όπου κάθε χρόνο στη μνήμη του Αγίου τελείται αγρυπνία.

Ο προφήτης Ελισσαίος είχε τη δύναμη να θεραπεύει όσους νοσούσαν από τη φοβερή ασθένεια της λέπρας. Μεταξύ άλλων θεράπευσε και τον λεπρό Νεεμάν, πολύτιμο συνεργάτη του βασιλιά της Συρίας.⁴

Πριν από 90 περίπου χρόνια το προαύλιο του ναΐσκου, στο Κρανίδι, κατέκλυζαν οι πάσχοντες από την ασθένεια της λέπρας, με την ελπίδα και την πίστη ότι ο Άγιος θα κάνει το θαύμα του και θα τους θεραπεύσει. Εκεί, καθώς μου είχε πει ο αείμνηστος «κυρ» - Απόστολος, πήγαινε και ο «λεπρός της Τραχιάς» ελπίζοντας να βρει τη γιατρειά του.⁵

Σύμφωνα με την παράδοση και εξ αιτίας της λαϊκής ετυμολογίας των λέξεων (Ελισσαίος – Λυσσαίος – λύσσα), οι άνθρωποι πίστευαν, ότι όσοι εργάζονταν κατά τη γιορτή του Αγίου και δεν «κρατούσαν», «δεν φύλαγαν την ημέρα» όπως λέμε, διέτρεχαν τον κίνδυνο να τιμωρηθούν από τον Άγιο και να προσβληθούν από τη θανατηφόρα ασθένεια της λύσσας. Σημειώνει χαρακτηριστικά ο Δημ. Σ. Λουκάτος, πως την ημέρα της γιορτής «οι γεωργοί δεν καματεύουν, γιατί παθαίνουν λύσσα αυτοί και τα ζώα τους». Ωστόσο, οι λυσσόδηκτοι, δηλαδή όσοι είχαν τραυματιστεί από λυσσασμένο ζώο, πίστευαν ότι μόνο ο άγιος Ελισσαίος μπορούσε να τους θεραπεύσει.

Στο Κρανίδι πιστεύουν πως ο προφήτης Ελισσαίος τους προστάτεψε και από την ευλογιά.⁶ Η Σοφία Λεπτοπούλου - Λώλη αναφέρει: «Παλιά, όσους είχαν ευλογιά τους κλείνανε στα σπίτια και δεν αφήνανε κανένα να τους δει. Απ’ τα παράθυρα τους δίνανε ψωμί, φαΐ και μετά τους επήγανε στον προφήτη Ελισσαίο, ένα ερημοκλήσι έξω και τους κλείνανε μέσα. Κι ήσανε οι συγγενείς και τους περιποιούσανε, αλλά για λίγο καιρό. Μετά είπανε ότι ο προφήτης Ελισσαίος έδιωξε την αρρώστια».

Σύμφωνα με πληροφορία του γιατρού Δημήτρη Καμιζή, πρώην Δημάρχου Ερμιονίδας, εικόνα του αγίου Ελισσαίου υπάρχει στον Άγιο Βασίλειο Πειραιώς. Είναι αφιερωμένη από τον Σύλλογο των απανταχού Κρανιδιωτών το 1905 «στον προστάτη Άγιό τους σε ένδειξη ευγνωμοσύνης», καθώς γράφουν.

Το όνομα Ελισσαίος, χαϊδευτικά Λισσαίβος ή Βάκης, το συναντάμε συχνά στο Κρανίδι. Γνωστός ο Ελισσαίος Μανιάτης, πρωτοψάλτης της ενορίας του «Χριστού» για πολλά χρόνια και ο Ελισσαίος Μούγιος, εφοριακός υπάλληλος και αρχηγός των πεζοπροσκόπων Κρανιδίου.

Ο παπα-Μιχάλης τιμούσε τον προφήτη Ελισσαίο και στη μνήμη του τελούσε Θεία Λειτουργία χτυπώντας τη μεγάλη καμπάνα! Απαντούσε δε, όταν τον ρωτούσαν για την …επισημότητα:

- Τι είναι, καλέ παπά μου, αύριο;

- Του αγίου Ελισσαίου! Μικρός άγιος, μεγάλη δόξα!

Σε μας τα παιδιά μιλούσε για τον Άγιο τονίζοντας τον σύνδεσμο που είχε με τον προφήτη Ηλία, για τον οποίο ο παπα-Μιχάλης έτρεφε ιδιαίτερο σεβασμό.

ΣΗΜ.

1.   Το όνομα Ελισσαίος στην εβραϊκή γλώσσα σημαίνει «ο Θεός είναι η Σωτηρία».

2.   Σύμφωνα με την παράδοση η μηλωτή του προφήτη Ηλία έπεσε πάνω στον Ελισσαίο, καθώς άρμα από φωτιά άρπαξε τον Ηλία ανεβάζοντάς τον στον ουρανό. Το σπουδαίο αυτό γεγονός αναφέρεται και στην Υμνολογία των δύο προφητών.

3.   Ο πιο γνωστός ναός του Αγίου βρίσκεται στην οδό Άρεως, στο Μοναστηράκι. Εκεί έψαλαν οι δυο -συνομήλικοι σχεδόν-Αλέξανδροι από τη Σκιάθο, ο Παπαδιαμάντης δεξιός ψάλτης και ο Μωραϊτίδης αριστερός. Όταν πέθανε ο Παπαδιαμάντης ο Μωραϊτίδης ένιωσε το αίσθημα του «απορφανισμού». Ωστόσο, στην ψυχή του είχε ένα μεγάλο παράπονο από τον εξάδελφό του, που το φανέρωσε χρόνια αργότερα.

Είχε ο μακαρίτης ο εξάδελφός μου μέσα του μια μεγάλη κακία, είπε ο Μωραϊτίδης. Όταν ρωτήθηκε ποια ήταν αυτή, απάντησε:

-     Ούτε μια φορά δεν με άφησε να ψάλω ως δεξιός ψάλτης! (Αλ. Μακρόπουλος)

4.   Για τη φοβερή ασθένεια της λέπρας βλέπε σχετικά άρθρα: 

α)Περιοδ. «Στην ΕΡΜΙΟΝΗ...».τευχ. 8^ο, Ιούνιος 2011και β)Δημοσίευμα στους τοπικούς ιστότοπους «Όταν η επικαιρότητα…».

5.   Έτσι, ονόμαζαν κάποιον άνθρωπο που είχε ασθενήσει από τη λέπρα και ζούσε έξω από την Τραχειά, χωριό στον δρόμο προς το Ναύπλιο.

6.   Η ευλογιά είναι μια πολύ σοβαρή λοιμώδης νόσος. Εκδηλώνεται με κρυάδες, υψηλό πυρετό και εξανθήματα, χαρακτηριστικές ουλές που σημαδεύουν το πρόσωπο και παραμένουν ακόμα και όταν το άτομο θεραπευτεί από την αρρώστια (Βλογιοκομμένος). Ο Φώτης Κόντογλου στο βιβλίο του «Το Αϊβαλί, η πατρίδα μου» έγραφε πως τον Γιώργη Ρήνα, δεξιό ψάλτη της εκκλησίας, επειδή ήταν «βλογιοκομμένος», τον αποκαλούσαν «Τρίφτη».

7.   Η φωτο είναι του Νίκου Καπράνη.