Για την ιστορική
οικογένεια της Ερμιόνης
αφιερωμένο στους
οπλαρχηγούς του 21 Γιάννη και Σταμάτη Μήτσα
εν όψει της Εθνικής μας γιορτής!
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Αδριανός Ι. Μήτσας
Ο Γενάρχης της ένδοξης οικογένειας των Μητσαίων
του Γιάννη Μ. Σπετσιώτη
Η οικογένεια
των Μητσαίων, σύμφωνα με την παράδοση, έλκει τη
μακρινή καταγωγή της από την ιστορική Χειμάρρα της Βορείου
Ηπείρου.
Οι πρόγονοί
τους λέγεται πως πήραν μέρος στη μεγάλη ναυμαχία της Ναυπάκτου, στις 7
Οκτωβρίου 1571. Εκεί, αντιμέτωποι βρέθηκαν ο ενωμένος στόλος των Ισπανών,
Βενετών κ.λπ. με τον Τουρκικό στόλο ενισχυμένο με αλγερινά πλοία. Η περίφημη
ναυμαχία έληξε με τη νίκη των συμμαχικών δυνάμεων και έτσι αναχαιτίστηκε ο
επεκτατισμός των Οθωμανών στην Ευρώπη.
Στη συνέχεια οι
Μητσαίοι μετακινήθηκαν στην Πελοπόννησο, κάποιοι έφτασαν στην Ερμιονίδα και
εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην Ερμιόνη, απασχολούμενοι, κατά τα προεπαναστατικά
χρόνια, με τη ναυτιλία, το εμπόριο αλλά και την πειρατεία.
Το επώνυμο της
οικογένειας, «Μήτζας» αρχικά και κατόπιν «Μήτσας», φαίνεται να προέρχεται από
τη λέξη «μίντζα», το εργαλείο, δηλαδή, με το οποίο άναβαν το μπουρλότο. Ίσως
κάποιος από τους προγόνους τους να ήταν τρανός μπουρλοτιέρης. Έτσι, με τα
χρόνια, φαίνεται ότι το παρατσούκλι έγινε επίθετο.1
Πατριάρχης της
οικογένειας ήταν ο αυστηρός και θαρραλέος καραβοκύρης Αδριανός Ι.
Μήτσας. Ένας πανέξυπνος και δραστήριος άνθρωπος,
που άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στον τόπο μας, το τελευταίο τέταρτο του 18ου έως τις αρχές
του 19ου αιώνα. Στη μικρή κοινωνία της Ερμιόνης, ο καπετάν Ανδριανός έζησε σαν
άρχοντας απολαμβάνοντας πλουσιοπάροχα τιμές και ευρύτατη αναγνώριση.
Παντρεμένος με
την Κρανιδιώτισσα αρχοντοπούλα Θεοδότη ή Θεοδώρα (;) της γνωστής εύπορης
οικογένειας Σαρρή, απέκτησαν δυο γιους, τον Γιάννη και τον Σταμάτη, μετέπειτα
οπλαρχηγούς και καπεταναίους της Ελληνικής Επανάστασης.
Ο καπετάν Αδριανός αναζητούσε συχνά και αξιοποιούσε τις νέες επαγγελματικές ευκαιρίες,
νόμιμες και παράνομες, που του παρείχαν οι καιροί, θέλοντας να επεκτείνει και
να προστατέψει την επιχειρηματική και εμπορική του δράση, που έφτανε μέχρι τη
θαλάσσια πειρατεία, Έτσι έχτισε τον γνωστό ανεμόμυλο στην ανατολική άκρη της
πόλης, στο «μάτι των ανέμων», λίγα μέτρα πάνω από τη θάλασσα.
Ο «Μύλος του Μπιστιού», όπως συνηθίσαμε να τον λέμε, είναι ένα επιβλητικό απομονωμένο οικοδόμημα
χτισμένο τη δεκαετία 1780-1790. Έχει σχήμα κυλινδρικό με χοντρό τοίχωμα και
δίνει την εντύπωση ενός ισχυρού προμαχώνα.
Η πρόσβαση στον
Μύλο από στεριά και θάλασσα δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση για τους παντός
είδους σφετεριστές, πειρατές και ληστές αλλά και τους «περίεργους», καθώς
απολάμβανε μιας φυσικής όσο και «μυστικής» προστασίας. Από τη μια οι απόκρημνοι
ρυτιδωμένοι πέτρινοι όγκοι επάνω ακριβώς από τις ακτές του Ερμιονικού κόλπου
έκαναν την αναρρίχηση αρκετά δύσκολη. Εμπόδιζαν τους επίδοξους και
ανεπιθύμητους «επισκέπτες» να σκαρφαλώσουν και να φτάσουν στον Μύλο, καθώς θα
γίνονταν εύκολα αντιληπτοί από τους φύλακες και βίαια θα απωθούνταν.
Από την άλλη,
λίγα μέτρα παρακάτω, ανάμεσα σε απότομα βράχια, βρισκόταν το κρησφύγετο της
τρομερής Βιτόριζας που παραμόνευε καρτερικά τους «αδιάκριτους και απερίσκεπτους
επισκέπτες», γιατί τρεφόταν αποκλειστικά με ανθρώπινο κρέας. Ποιος θα τολμούσε,
λοιπόν, να πλησιάσει σ’ εκείνο το μέρος ιδιαίτερα τη νύχτα;
Μετά τον θάνατο
του Αδριανού Μήτσα και του γιου του καπετάν Γιάννη, όπως έχει ειπωθεί, ο Μύλος
περιήλθε στην κατοχή της κόρης του δεύτερου, Θεοδώρας, μετέπειτα συζύγου του
Δημήτρη Νικολάου, ο οποίος διετέλεσε και Δήμαρχος Ερμιόνης.
Την ίδια
περίπου εποχή με τον Μύλο του Μπιστιού (πριν από το 1770 υποστηρίζουν
ορισμένοι) ο καπετάν Αδριανός έκτισε στα Μαντράκια τον περιώνυμο «Πύργο του
Κουλέ», από την αρβανίτικη λέξη «κούλια», που θα πει αμυντικός πύργος.2
Μια πραγματική αετοφωλιά
σκαρφαλωμένη πάνω στη βραχώδη πλαγιά, απροστάτευτη από τον νοτιά και τη
σοροκάδα. Ένας Πύργος ιερός και μυστηριώδης, περιχαρακωμένος, λιτός και
απρόσιτος, που έμελλε να κλείσει μέσα του κομμάτια της νεότερης ιστορίας του
τόπου μας και της Ελλάδας.
Πρόκειται για
ένα απροσπέλαστο κτίσμα δίπατο3 με υπόγειο σκοτεινό. Κάθε όροφος ήταν ένας
ενιαίος χώρος 29 τετραγωνικών μέτρων, με εσωτερική ξύλινη σκάλα, τον καταρράχτη
με την καταπακτή του που διευκόλυνε την επικοινωνία. Στο μεγάλο δωμάτιο του
πρώτου ορόφου υπήρχε τζάκι χαμηλό για πολλές χρήσεις, κυρίως για την κατασκευή
της πυρίτιδας (μπαρουτιού) και άλλων εκρηκτικών και πολεμικών υλών.
Δυο παράθυρα
στον επάνω όροφο κι ένα στον κάτω, κοιτούν τον νοτιά. Ένα ακόμα τοξωτό παράθυρο
φτιαγμένο με πέτρα που υπήρχε δυτικά στον επάνω όροφο, καθώς δείχνουν τα
σημάδια, είναι κλεισμένο από παλιά.
Ο Πύργος
επικοινωνούσε με την κύρια κατοικία που βρισκόταν ακριβώς από κάτω, με τρία
πέτρινα σκαλιά και πορτάκι, που οδηγούσε στη μικρή βραχώδη αυλή του σπιτιού.
Μπροστά από το
σπίτι απλωνόταν το πέτρινο μαντράκι των Μητσαίων, που διευκόλυνε την ασφαλή
προσάραξη των πλοίων και εξυπηρετούσε τα πληρώματα στην αποβίβαση και τη
μεταφορά των εμπορευμάτων.
Σ’ αυτό το
καστρόσπιτο που μοιάζει με απόρθητο φρούριο, με πολεμίστρες και κρυψώνες, ο
καπετάν Μήτσας στέγαζε την οικογένειά του, καθώς φημολογείται, για να είναι
ασφαλής και προστατευμένη, όταν αυτός απουσίαζε στα πολύμηνα μακρινά ταξίδια
του από την Οδησσό μέχρι τη Μασσαλία! Στον ίδιο χώρο οι Μητσαίοι φύλαγαν
τρόφιμα και πολεμοφόδια, απαραίτητα σε αποκλεισμούς και ένοπλες συρράξεις, αλλά
και άλλα πολύτιμα αντικείμενα.
Σήμερα υπάρχει
μόνο ο Πύργος ανακαινισμένος,4 με μπαλκόνι με ξύλινη περίφραξη κι ένα
μεταγενέστερο σύγχρονο ξέχωρο χτίσμα στα βορειοανατολικά του, καθώς το σπίτι κάηκε
από τους Γερμανούς στις 6 Απριλίου του 1944, την εβδομάδα του Λαζάρου,5
 |
Το σπίτι στις μέρες μας...
|
Έτσι χάθηκε
«διά παντός» ένα ιστορικό χτίσμα της ιδιαίτερης πατρίδας μας. Απέμεινε η
εντοιχισμένη, αναμνηστική πλάκα με επιγραφή να «συντηρεί» την ύπαρξή του…
Στη θέση του
λίγα μέτρα προς το εσωτερικό του δρόμου βρίσκεται η καλαίσθητη οικία του
Δημήτρη και της Μαρίκας Τουτουντζή που αποπνέει την παράδοση
και την ιστορία του τόπου μας.
ΣΗΜ.
1. Είναι συχνό το
φαινόμενο της μετατροπής του γράμματος (ζ) σε (σ) και η αποβολή του προηγούμενου
συμφώνου (ν). Το Μήντζας, λοιπόν, έγινε Μήτζας και κατόπιν Μήτσας. Τη μεταβολή
του (ν) τζ σε τσ την παρατηρούμε και σε άλλα ερμιονίτικα επίθετα. Έτσι το Καντζογιώργης
της παλαιάς γραφής γίνεται Κατσογιώργης, το Σπετζιώτης - Σπετσιώτης
κλπ.
2. Τις πληροφορίες
και τις φωτογραφίες του Πύργου μάς παραχώρησαν με προθυμία ο Δημήτρης και η
Μαρίκα Τουτουντζή.
3. Η σύζυγος του
Θόδωρου Κανέλλη, Λέλα, έλεγε πως ο πύργος είχε και τρίτο πάτωμα. (Πληροφορία
κας Ανθούλας Λαζαρίδου - Δουρούκου),
Γράφει ο Γιώργος Νοταράς στο blog του...
