Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας-> Η αλήθεια της ποιότητας....

 

Η αλήθεια της ποιότητας

Christos Yiannaras | 28 Mar 2022

Στη μνήμη κάποιων Ελλήνων έχουν, ίσως, αποτυπωθεί εικόνες τηλεοπτικές από την επίσκεψη του Βλαδίμηρου Πούτιν στο Άγιον Όρος, τον Μάιο του 2016. Ο μονοκράτορας του μαρξιστικού συνασπισμού «πασών των Ρωσιών», διάδοχος του Λένιν και του Στάλιν, σταυροκοπιόταν στο Αγιονόρος ορθόδοξα και παραδοσιακά, ασπαζόταν Εικόνες με την αυθορμησία μακροχρόνιου εθισμού, δίχως την παραμικρή αμηχανία ή προσποίηση επιδεικτικής ευσέβειας.

Ο,τι κι αν πίστευε ο καθένας μας για την ειλικρίνεια των κινήτρων και σκοπιμοτήτων του, είχαμε την ίδια έκπληξη: Βλέπαμε σε ζωντανή μετάδοση αυτό το σύμβολο της αθεϊστικής μονοτροπίας, με δεκάχρονη (περίπου) θητεία στην ηγεσία της σκληροπυρηνικής KGB, ταυτισμένον στις συνειδήσεις με τη φρίκη των Γκουλάγκ και της Κολιμά, να δηλώνει με σιωπηλά σταυροκοπήματα την πίστη του – «έκανε την προσευχή του με τα χέρια του» όπως λέει ο Τολστόι για τον αγράμματο «Αλιόσα τον τσούκαλο» στο ομώνυμο διήγημά του.

Αυτή ήταν η εικόνα του Πούτιν, προσκυνητή στο Αγιονόρος, πριν έξι χρόνια. Σήμερα όμως ο ίδιος εκείνος Πούτιν εμφανίζεται στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, τα θορυβωδέστερα και εμπορικότερα, να είναι αυτός που σπέρνει όλεθρο και τρόμο, μαζί και την απειλή της πυρηνικής απειλής για τον πλανήτη. Ως τώρα, μόνο με συμβατικά όπλα, ισοπεδώνει πόλεις ολόκληρες στεριώνοντας την κυριαρχία του σε κρίσιμες περιοχές της Ουκρανίας, χωρίς να λογαριάζει ούτε τις δικές του απώλειες, ούτε τον αριθμό των νεκρών αντιπάλων του, ούτε τα εκατομμύρια των προσφύγων, τις μυριάδες των αστέγων σε χειμώνα βαρύ. Για τα συστήματα «πληροφόρησης» που δικτυώνουν τον πλανήτη μας, άλλη δικαιολογία δεν υπάρχει, η ευθύνη για τη φρίκη αυτού του πολέμου βαραίνει αποκλειστικά τον Πούτιν.

Υπάρχει ωστόσο και το ελεύθερο ακόμα Διαδίκτυο, που σώζει άλλη δυνατότητα πληροφόρησης, με διαφορετική οπτική. Χωρίς κρατικά ή διακρατικά εχέγγυα «εγκυρότητας», μόνο με παραπομπές στη θυσιαστική εντιμότητα της τίμιας δημοσιογραφίας. Δείγμα τέτοιας εντιμότητας μοιάζει να είναι η επικαιρική ταινία μικρού μήκους του Ολιβερ Στόουν (Oliver Stone) Ukraine on Fire. Δίκοπο μαχαίρι η «πληροφόρηση», έντυπη, ραδιοφωνική, τηλεοπτική, μπορεί εύκολα να υποτάξει την αλήθεια της είδησης σε άθλιες σκοπιμότητες εξουσιαστικής ισχύος, εγωτικής αυταρέσκειας, μανιωδών ορέξεων κέρδους και ηδονής.

Η φρίκη και απανθρωπία ενός πολέμου μπορεί να είναι η απελπισμένη άμυνα αυθυπεράσπισης, ενός ή περισσότερων λαών, απέναντι σε απάνθρωπα συμφέροντα (ή βίτσια) σταλινικών επιγόνων ή του υπόκοσμου φασιστοειδών εκτρωμάτων ωραιοποιημένου νεοναζισμού. Η εξαγορασμένη από τη μια ή την άλλη παράταξη εξιδανίκευση της φρικώδους κακουργίας δεν ελέγχεται από τα θύματα. Κάθε πόλεμος είναι μια άκρως οδυνηρή οπισθοχώρηση της όποιας ευτυχίας θνητών υπάρξεων, μεγέθυνση ο πόλεμος της στέρησης, των δραματικών ελλείψεων, της ορφάνιας, της απατρίας, του απελπισμού. Αιώνες τώρα, ίδια η πίκρα και η απόγνωση που γεννάει ο κάθε πόλεμος στις μυριάδες των λογικών υπάρξεων που τον υφίστανται, χωρίς να τον έχουν επιλέξει. Και το κακό τέλος δεν έχει. Κάθε γενιά θα γεύεται, περισσότερο ή λιγότερο, άμεσα ή έμμεσα, την αγωνία και την αβάσταχτη πίκρα της απειλής πολέμων, δηλαδή ανθρωποθυσιών.

Ο Ελληνισμός αποτύπωσε στη χαρισματική μέσα στους αιώνες γλώσσα του, δύο γριφώδεις αφορισμούς για τη φρικώδη νομοτέλεια του πολέμου. Πρώτος, ο μέγιστος των μεγάλων Ηράκλειτος: «Πόλεμος πάντων μεν πατήρ έστι, πάντων δε βασιλεύς, και τους μεν θεούς έδειξε τους δε ανθρώπους, τους μεν δούλους εποίησε τους δε ελευθέρους» (Frgm. 53). Ολα, τα θεϊκά και τα ανθρώπινα, προκύπτουν από την αντίθεση και τη διαμάχη. Οι αθάνατοι θεοί είναι αυτό που είναι, σε αντίθεση με τους εφήμερους και πεπερασμένους ανθρώπους, ελεύθεροι από αναγκαιότητες και περιορισμούς οι θεοί, δούλοι της ανάγκης και των περιορισμών οι άνθρωποι.

Και ο δεύτερος ιλιγγιώδης αφορισμός στη γλώσσα μας, ο ευαγγελικός: «Ο μείζων εν υμίν γενέσθαι ως ο διακονών. Τις γαρ μείζων, ο ανακείμενος ή ο διακονών; Ουχί ο ανακείμενος; Εγώ δε ειμί εν μέσω υμών ως ο διακονών» (Λουκ. 22, 26-27). Οι άνθρωποι λογαριάζουμε υπέρτερο ανάμεσά μας αυτόν που όλοι τον υπηρετούν. Κι όμως «μέγας», αληθινά υπέρτερος, είναι αυτός που ελεύθερος από την εγωκεντρική νομοτέλεια διακονεί τους πάντες με θυσιαστική και γενναία αυταπάρνηση.

Τόσο καίρια σημασία για την εκτίμηση και αξιολόγηση των ανθρώπων έχει η ελευθερία από το εγώ, από την άμυνα της ατομικότητας – η ετοιμότητα της αυτοπροσφοράς. Μακρινός στόχος, δυσκατόρθωτος, σε ώρες οδύνης και απελπισμού μοιάζει άχρηστος. Το θαυμαστό και παράδοξο είναι ότι ο στόχος, πέρα από κάθε χρηστική λογική, σώζει, ως σκοπούμενο τέλος, την αλήθεια και το «νόημα» της ύπαρξης.

 

Christos Yiannaras

Ο Χρήστος Γιανναράς γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στα Πανεπιστήμια της Αθήνας, της Βόννης και της Σορβόννης. Επιφυλλιδογραφεί σε εφημερίδες παρεμβαίνοντας στην πολιτική και κοινωνική επικαιρότητα.