Ενδιαφέρει η χρονική μας συνέχεια;
Christos
Yiannaras | 17 Oct 2021
Σήμερα Κυριακή 17 Οκτωβρίου του 2021
και στις 8 το βράδυ (ώρα Ελλάδας), στο Pawtucket, της πολιτείας του Rhode
Island, των ΗΠΑ, η εκεί ελληνική κοινότητα οργανώνει μια διαδικτυακή συζήτηση,
με αφορμή τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821. Θέμα της συζήτησης, όχι
κενολόγοι κομπασμοί και συναισθηματικές πομφόλυγες, αλλά ένα ρεαλιστικό
ερώτημα: «Εχει διαχρονική ενότητα ο Ελληνισμός;».
Είναι κυριολεκτικά παρήγορο και
συνάμα εκπληκτικό, το πώς καταλαβαίνουν τον εορτασμό της «εθνεγερσίας» μια
χούφτα Έλληνες, στην άλλη άκρη της γης και κυριολεκτικά στους αντίποδες της
ελλαδικής παρακμιακής απερισκεψίας: Γιορτάζουν θέτοντας ερώτημα, όχι
προβάλλοντας βιομηχανοποιημένο φολκλόρ.
Το ερώτημα αναλύεται σε υπότιτλους
για την αποφυγή αοριστολογίας. Παραθέτω την προκήρυξη:
«Τι σήμαινε “κατ’ αλήθειαν βίος” για
τους αρχαίους Έλληνες; Πώς σχηματίζεται το κατόρθωμα της “πόλεως” και της
κοινωνίας των σχέσεων; Υπάρχουν δείγματα αυτής της προτεραιότητας σε
μεταγενέστερες ιστορικές περιόδους της πατρίδας μας;
Πώς κατέστη δυνατός ο πολιτιστικός
εξελληνισμός, η «ένδοθεν άλωση» της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας;
Πώς απάντησε ο Χριστιανισμός στις
μεταφυσικές αναζητήσεις του Ελληνισμού;
Είναι η γλώσσα μας το πιο απτό
τεκμήριο της διαχρονικής μας συνέχειας; Πώς η αρχαία ελληνική γλώσσα υπηρέτησε
το άθλημα της πολιτικής τέχνης στην κλασική περίοδο, αλλά και το πρωταρχικό
βιωματικό περιεχόμενο της χριστιανικής εκκλησιαστικής εμπειρίας;
Υπάρχει σύνδεση του αρχαιοελληνικού
φιλοσοφικού λόγου με τον λόγο των Πατέρων της Εκκλησίας;
Η βυζαντινή εκκλησία των πιστών έχει
στοιχεία πολιτικού γεγονότος; Μπορεί να έχει η εκκλησιαστική κοινωνία σχέσεων
και διοικητικές (στη διοίκηση) προεκτάσεις; Υπάρχει ποιοτική συνέχεια μεταξύ
βυζαντινής και αρχαιοελληνικής τέχνης;
Πώς μπορεί να εξηγηθεί η διατήρηση
της ελληνικής συνείδησης και η αξιοθαύμαστη αντοχή της στα 400 χρόνια της
Τουρκοκρατίας;
Ποια είναι τα δείγματα συνέχειας του
ελληνικού κόσμου και πολιτισμού στην Τουρκοκρατία;
Για να ερμηνεύσει κανείς τα
γραφόμενα του στρατηγού Μακρυγιάννη, χρειάζεται να έχει γνώση της
εκκλησιαστικής εμπειρίας και γλώσσας. Πώς συνέβη να έχει ο Μακρυγιάννης αυτή
την εμπειρία ύστερα από 400 χρόνια σκλαβιάς, ενώ ο σύγχρονος Έλληνας να την
έχει χάσει σε 200 μόλις χρόνια και σε συνθήκες ελευθερίας;
Ποιος ήταν ο σημαντικότερος
παράγοντας που οδήγησε τον Ελληνισμό στη σημερινή πολιτισμική αλλοτρίωσή του;
Τι ήταν αυτό που έκανε τους Έλληνες να αδιαφορήσουν για το μεγαλείο και τη χαρά
που τους έδινε η πατροπαράδοτη πολιτισμική τους πρόταση και να ζηλέψουν έναν
πολιτισμό, που κολακεύει τον ατομοκεντρισμό των ενστίκτων;
Υπάρχει δυνατότητα να ζήσει ο
σύγχρονος άνθρωπος τη χαρά του αθλήματος των σχέσεων κοινωνίας ελευθερωμένος
από τη λοιμική της χρησιμοθηρίας;
Είναι δυνατό να διδαχθεί και
μεταλαμπαδευθεί ο έρωτας για την ελευθερία, την αυθυπέρβαση, την κοινωνούμενη
μεταφυσική ελπίδα;».
Σίγουρα είναι μια έκπληξη αυτά τα
ερωτήματα, να έρχονται από το Rhode Island των ΗΠΑ. Τόσο ο στόχος όσο και η
καταγωγή των ερωτημάτων δηλώνουν υποψία για «φλέβα χρυσού» στη γενέθλια ή μόνο
πατρώα γη.
Από την απόσταση της αποδημίας,
κάποιοι Έλληνες διερωτώνται, αν έχει διαχρονική ενότητα και συνέχεια ο
πολιτισμός των προγόνων τους, αν υπάρχουν ρεαλιστικές δυνατότητες και ενεργός
βούληση να επιβιώσει η ελληνική πόλις και εκκλησία των πολιτών στον εξ ορισμού
ατομοκεντρικό και παγκοσμιοποιημένο τρόπο και πολιτισμό που πήραμε, «κάλπικον
δάνειον», από τη Δύση.
Παίζει περίεργα παιχνίδια η Ιστορία:
Από το μακρινό Rhode Island, μια χούφτα Ελληνες, στα πιο σημαντικά κέντρα της
σύγχρονης έρευνας και τεχνολογίας, μπορούν να κατανοήσουν τον Παπαδιαμάντη,
όταν προσδιόριζε: «αφ’ ότου ηλευθερώθημεν, αφ’ ότου δηλαδή μεταλλάξαμεν
τυράννους». Μπορούν και με τον Μανουήλ Γεδεών να συντονιστούν, που βεβαίωνε ότι
«ερρίφθημεν εις τον ωκεανόν, πλέοντας άνευ έρματος, άνευ πυξίδος».
Είναι κυριολεκτικά δραματική η
σύγχυση: Σε ποια ταυτότητα θα καταλήξει τελικά ο κρατικός Ελληνισμός: στη
δάνεια συνείδηση του μεταπρατικού έθνους-κράτους, ή στην ταυτότητα που
αναδείχνει η διαχρονική του συνέχεια; Θα είναι βραχυπρόθεσμα η Ελλάδα της
κυρίας Γιάννας ή η ζωντανή μέσα στους αιώνες πρόταση πολιτισμού – «γιγαντομαχία
περί της ουσίας»;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου