Γράφει η Δρ. Αναστασία-Νατάσσα Πιπεροπούλου*
Στο προηγούμενο άρθρο μου με τίτλο «Η
πανδημία επιδείνωσε το αίσθημα του θυμού» που φιλοξενήθηκε εδώ πριν
λίγες εβδομάδες, αναφέρθηκα στα αίτια γέννησης και στις μορφές εκδήλωσης του
συναισθήματος του Θυμού, ενός συναισθήματος άρρητα συνδεδεμένου με τις
σημερινές σημαντικές κρίσεις (όπως π.χ. η πανδημία Covid-19 η οποία τείνει να
πάρει πλέον την μορφή ενδημικής νόσου) αλλά και πολιτικού περιεχομένου κρίσεις
(όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία) που βιώσαμε
και βιώνουμε όλοι μας.
Στο σημερινό μου σημείωμα θα παρουσιάσω
τις τεχνικές ελέγχου θυμού, επιθετικότητας και κρίσεων για τον καθένα και την
καθεμιά μας, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στα άτομα με αυτισμό, στην ειδική αυτή
πληθυσμιακή ομάδα με την οποία ασχολούμαι επαγγελματικά πάρα πολλά χρόνια και
ορμώμενη από το γεγονός ότι στις 2 Απριλίου γιορτάσαμε και φέτος την παγκόσμια
ημέρα ενημέρωσης για τον αυτισμό.
Μια ψυχολογική κρίση συμβαίνει όταν ένα
στρεσσογόνο γεγονός ζωής διαταράσσει την ικανότητά μας να ανταπεξέλθουμε ικανοποιητικά
σε κάποιο πρόβλημα ή κάποια πρόκληση. Υπάρχουν διάφορες κρίσεις όπως οι
περιστασιακές, οι αναπτυξιακές, οι υπαρξιακές και οι περιβαλλοντικές.
Οι κρίσεις απαιτούν την παρέμβαση του
ειδικού ψυχολόγου. Αυτή η παρέμβαση στην κρίση ορίζεται ως η παροχή επείγουσας
ψυχολογικής βοήθειας σε θύματα κρίσης, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η επιστροφή
του ατόμου σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο λειτουργικότητας και να εμποδιστεί ή να
μειωθεί η πιθανή αρνητική επίδραση του ψυχολογικού τραύματος.
Ο αυτισμός είναι μια διαταραχή ανάπτυξης
του νευρικού συστήματος, που χαρακτηρίζεται από μειωμένη κοινωνική
αλληλεπίδραση και επικοινωνία, καθώς και την περιορισμένη σε ευρύτητα και
επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά.
Τα κύρια χαρακτηριστικά του αυτισμού
περιλαμβάνουν: αισθητηριακές ικανότητες υπερευαίσθητες, περιορισμένο λεξιλόγιο,
συναισθηματικές δυσκολίες, διαταραχή σύνδεσης συναισθήματος με αντίληψη,
απρόσφορος τρόπος έκφρασης, έντονο στρες, αυτιστική απομόνωση, ανάγκη του
σταθερού-αμετακίνητου, στερεοτυπίες των κινήσεων, διαταραχές του λόγου, νοητική
υστέρηση.
Στις περιπτώσεις ατόμων με αυτισμό η
ανεπιθύμητη συμπεριφορά εκδηλώνεται συνήθως, όπως σε όλα τα παιδιά χτυπώντας,
φωνάζοντας, κλωτσώντας, δαγκώνοντας, κλαίγοντας, καταστρέφοντας. Η
επιθετικότητα του ατόμου μπορεί να είναι είτε προς κάποιο άλλο άτομο, είτε προς
αντικείμενα στο υπάρχον περιβάλλον, είτε προς τον εαυτό του καταλήγοντας σε
αυτοτραυματισμό και μπορεί να πάρει τη μορφή σωματικής ή/και λεκτικής βίας.
Αποτέλεσμα της επιθετικής συμπεριφοράς, τουλάχιστον σε γονείς και φροντιστές,
είναι αισθήματα οργής, απογοήτευσης, ματαίωσης και ντροπής. Η επιθετική
συμπεριφορά εκδηλώνεται τόσο σε οικεία περιβάλλοντα, όσο και σε νέα
περιβάλλοντα ή και σε δημόσιους χώρους.
Για τα άτομα με αυτισμό βασική αιτία της
επιθετικής συμπεριφοράς είναι η δυσκολία στην επικοινωνία. Καθώς και οι
δεκτικές και οι εκφραστικές γλωσσικές ικανότητες των ατόμων με αυτισμό, είναι
περιορισμένες (τις περισσότερες τουλάχιστον φορές), τα προβλήματα που απορρέουν
από αυτές, μπορούν να προκαλέσουν ανά πάσα στιγμή και ώρα, μία ανεπιθύμητη
συμπεριφορά.
Εκτός, όμως, της επικοινωνίας και της
έκφρασης, ένα ξέσπασμα μπορεί να προκληθεί και από περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Η αλλαγή της ρουτίνας και οι αλλαγές στο περιβάλλον του σπιτιού ή του σχολείου
είναι συνήθως στοιχεία που ένα άτομο με αυτισμό δύσκολα μπορεί να διαχειρισθεί.
Άλλα αίτια μπορεί να είναι μία πιθανή τροφική αλλεργία, η οποία θα προκαλέσει
και δυσφορία, κάποια νέα φαρμακευτική αγωγή, η υπερδιέγερση και ο
υπερ-ενθουσιασμός (ή από την άλλη η υποτονικότητα) και φυσικά η ίδια η
συμπεριφορά του γονέα ή του φροντιστή.
Το ξέσπασμα μπορεί να είναι εντελώς
χειριστικό, ώστε το άτομο να μπορέσει να αποφύγει μία δουλειά ή μία
δραστηριότητα που του έχει ανατεθεί και του είναι αδιάφορη ή δύσκολη. Τέλος, η
προβληματική συμπεριφορά είναι πιθανό να αποσκοπεί στη λήψη αισθητηριακής
ικανοποίησης, στη ρύθμιση του εσωτερικού επιπέδου διέγερσης, καθώς η εκδήλωση
στερεοτυπικού τύπου αντιδράσεων παράγει αυτόματη ενίσχυση (ευχαρίστηση) στο άτομο
με ΔΑΦ. Στις περισσότερες των παραπάνω περιπτώσεων, η δυσκολία στην επικοινωνία
αποτελεί καθοριστικό παράγοντα.
Ερευνητικά και εμπειρικά δεδομένα και μαζί η διεθνής εξειδικευμένη βιβλιογραφία προσφέρουν μια σειρά συγκεκριμένων τρόπων, μεθόδων και τεχνικών διαχείρισης του συναισθήματος του θυμού και της συμπεριφοράς επιθετικότητας σε άτομα με αυτισμό. Επιθυμώντας να κάνω περισσότερο χρηστικό το σημερινό μου άρθρο εφιστώ την προσοχή γονέων και κηδεμόνων ατόμων με αυτισμό, αλλά και συναδέλφων εκπαιδευτικών άλλων ειδικοτήτων να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στα ακόλουθα:>>>>>
