Χρήστος Γιάνναρας καθηγήτης φιλοσοφίας -> ο σύγχρονος Έλληνας φιλόσοφος - .> «Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι το τέλος της ανθρωπότητας»!! ...

 Συνέντευξη εφ' όλης της ύλης στον δημοσιογράφο  Δημήτρη Δανίκα ...

Σημ. -> Σηκώθηκα πολύ πρωί για να έχω καθαρό μυαλό να τη διαβάσω... 

ΕΛΛΑΔΑ

Χρήστος Γιανναράς Δημήτρης Δανίκας Συνέντευξη

Χρήστος Γιανναράς στον Δανίκα: «Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι το τέλος της ανθρωπότητας»

Ο καθηγητής Φιλοσοφίας και συγγραφέας μιλά για τους πολιτικούς, την Αρχαία Ελλάδα και τη σχέση της με τη σημερινή, τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Νίκο Γκάτσο - Εξηγεί γιατί θεωρεί την Ελλάδα υποανάπτυκτη χώρα και το υπερτροφικό Εγώ καταστροφή του σύγχρονου ανθρώπου

Δημήτρης Δανίκας

11.07.2024, 08:01866 ΣΧΟΛΙΑ

Αιφνιδιάστηκα με την ορμή του. 

Αιφνιδιάστηκα με τις λάμψεις από το βλέμμα και τον συλλογισμό του. 

Κι όμως, κοντεύει τα ενενήντα. Κι όμως, ασταμάτητος. 

Κι όμως, αταλάντευτος και αγύριστος με τις απόψεις του.

Και τι δεν είπε: καλαμπούρι η σημερινή, τριτοκοσμική Ελλάδα. 

Τσιράκι των Δυτικών ο Ελευθέριος Βενιζέλος. 

Η Τεχνητή Νοημοσύνη το τέλος της ανθρωπότητας. Ο Δαρβίνος ένα καλαμπούρι. 

Η ανάπτυξη της παραθαλάσσιας Αττικής ο αφανισμός μας. 

Το υπερτροφικό Εγώ και η πλεονεξία του σύγχρονου ανθρώπου η καταστροφή μας.

Κι όμως, υπάρχει ελπίδα. Ποια; Οι στίχοι του Νίκου Γκάτσου: 

«Στα κακοτράχαλα τα βουνά / με το σουραύλι και το ζουρνά / πάνω στην πέτρα την αγιασμένη / χορεύουν τώρα τρεις αντρειωμένοι».

Ο Χρήστος Γιανναράς λοιπόν. Αν ρίξεις μια ματιά στο βιογραφικό του σε πιάνει ίλιγγος. Με σπουδές Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Με σπουδές Φιλοσοφίας στη θρυλική Σορβόννη. Με σπουδές Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Βόννης. Επίτιμος διδάκτωρ σε πλείστα ξένα πανεπιστήμια. Και κοντά σε όλα αυτά, ένας σπουδαίος, διεθνώς αναγνωρισμένος «δάσκαλος» Φιλοσοφικής Ορολογίας, Πολιτικής Φιλοσοφίας και Πολιτιστικής Διπλωματίας. Και ως επισκέπτης καθηγητής στα πανεπιστήμια Παρισιού, Γενεύης, Λοζάνης και Κρήτης.

Το συγγραφικό του έργο μισή βιβλιοθήκη. Και κοντά σε όλα αυτά οι απόψεις του, σε δικά του άρθρα, στην «Καθημερινή» επί πολλά χρόνια, προκαλούσαν ταραχή και σεισμικές δονήσεις όχι μόνο στους κύκλους της διανόησης, αλλά και σε χιλιάδες «ανώνυμους» ψαγμένους αναγνώστες.

Το διά ταύτα μοιάζει με σύνθημα επαναστατικό: κόντρα σε όλους και όλα. Εντέλει συμφωνείς, διαφωνείς, ένα πράγμα καρφώνεται στο μυαλό σου: μακάρι τέτοια μυαλά , όλων των απόψεων και αποχρώσεων, να καταλάμβαναν μια μικρή, ελάχιστη μερίδα από την προσοχή μας. Η χρησιμότητα, λέει ο Γιανναράς, η μεγάλη πληγή της ανθρωπότητας. Το μη χρήσιμο, ας πούμε η σκέψη, το σκάλισμα, η επεξεργασία, μοναδική μέθοδος εξόδου από τη βαθιά κρίση της ανθρωπότητας και κάθε ατόμου ξεχωριστά!

Σκηνή 1η
Ο Χριστιανισμός

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΑΝΙΚΑΣ: Το 1993, μου έλεγε ο φίλος μου Αρης Μπίκος, είχατε πάει στην Οξφόρδη και μιλάγατε για τη συνέχεια του Ελληνισμού. Και κάποιος φοιτητής είπε: «Ποια συνέχεια; Βίαζαν τις γυναίκες οι μαύροι, οι Τούρκοι, οι πάντες». Κι εσείς απαντήσατε: «Εγώ δεν ήρθα να κάνω μάθημα Ζωολογίας». Υπάρχει συνέχεια του Ελληνισμού λοιπόν;
ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ: Κοιτάξτε, σαφώς δεν υπάρχει. Εχει τελειώσει. Αλλά στην Ιστορία δεν ξέρουμε ποτέ τι τελειώνει και πώς. Από τη στάχτη βγαίνει φωτιά και από το χώμα μάρμαρο. Θέλω να πω ότι η Ιστορία έχει εκπλήξεις. Αυτή είναι η ελπίδα μας. Και είναι η ελπίδα μας όχι γιατί περιμένουμε το ξαφνικό ή το περίεργο ή το ιδιαίτερο, αλλά διότι αυτό που ήταν η Ελλάδα, ο Ελληνισμός, για την ανθρώπινη Ιστορία δεν μπορεί να χαθεί. Εχει ανάγκη η ανθρωπότητα για να είναι ανθρωπότητα τους Προσωκρατικούς μεγάλους φιλοσόφους μας και μετά τη χριστιανική εκδοχή που οικοδόμησε ο Ελληνισμός. Δηλαδή ο Ελληνισμός στα ερωτήματά του τα υπαρξιακά βρήκε απάντηση στη θεϊκή επαγγελία.

Δ.Δ.: Μα, ο Χριστιανισμός στην αρχή δεν ήταν εναντίον της αρχαιότητας;
Χ.Γ.: Καθόλου, ποτέ.

Δ.Δ.: Η Υπατία, φερ’ ειπείν, στην Αλεξάνδρεια.
Χ.Γ.: Ατομικές περιπτώσεις οι οποίες δεν επηρεάζουν την ιστορική πορεία. Η συνέχεια της ελληνικής αρχαιότητας είναι ο Χριστιανισμός. Τα μεγάλα χριστιανικά ονόματα είναι μια δυνατότητα απόδειξης άμεση. Διαβάστε τον Μάξιμο τον Ομολογητή, διαβάστε τον Γρηγόριο Παλαμά, διαβάστε τον Μέγα Βασίλειο, τον Γρηγόριο. Βλέπετε ότι είναι η ίδια η προβληματική και η εκφραστική της Αρχαίας Ελλάδας, μόνο που τώρα έχει πρόταση ενεργή. >>>>>

«ΔΙΚΑΙΩΜΑ» - > Η λέξη που συγκεφαλαιώνει την ασυναρτησία – σύγχυση – παραλυτική αδυναμία για ανθρώπινη συνεννόηση!...

 

Μικρονοϊκή ξιπασιά

Christos Yiannaras | 04 Feb 2024

Κάποτε, αν συνεχίσει να υπάρχει το ανθρώπινο είδος στον πλανήτη γη, οι νουνεχείς και γνωστικοί από τους ανθρώπους θα χαμογελούν, συγκαταβατικά και με οίκτο, για τον εκπεσμό της νοημοσύνης μας σήμερα. Μοιάζουν καθολικευμένα, σε πλανητική σχεδόν κλίμακα, τα φαινόμενα συλλογικής α-νοησίας και θριαμβικής παράνοιας – οι παραμικρές αντιγνωμίες, ασυμφωνίες ή ανικανοποίητες βουλιμικές ορέξεις, ακόμα και οι διαστροφές ζωτικών λειτουργιών του ανθρώπινου οργανισμού, θέλουν να κατασφαλίζονται σαν, νομικώς θωρακισμένα, «ατομικά δικαιώματα».

Ποιο Δίκαιο, με ποια αυθεντία, επενδυμένο σε ποια εξουσία, μπορεί να εξασφαλίσει το κύρος πανανθρώπινης παραδοχής; Σήμερα, η λέξη «δικαίωμα» παραπέμπει, αποκλειστικά και μόνο, στη νομική (με συμβατικές διατάξεις) αναγνώριση και προστασία ενεργημάτων του ατόμου, όπως και πεποιθήσεων, απόψεων, γνωμών, προτάσεων οργάνωσης του συλλογικού βίου – στο σύνολο των νόμων, κανόνων, θεσμών, που επιτρέπουν σε μια συλλογικότητα να λειτουργεί.

Ο άνθρωπος, από τη φύση του και προκειμένου για την αναπαραγωγή του, διακρίνεται (βιολογικά και ψυχολογικά) σε θηλυκές και αρσενικές υποστάσεις – υποστασιάζεται η διαφορά, αυτή καθορίζει όχι απλώς φαινόμενες ή χαρακτηρολογικές συντεταγμένες της ατομικής ύπαρξης, αλλά τρόπους της ύπαρξης. Το «αρσενικό» ή το «θηλυκό» παραπέμπουν σε δεδομένες διαφοροποιήσεις της φύσης του ανθρώπου, προϋποθέσεις του «γίγνεσθαι» της φύσης που κορυφώνεται στην ύπαρξη ως σχέση, στην αυθυπερβατική ολοκλήρωση της ατομικής ελευθερίας. >>>>>>>

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας - > Σαν διάττοντας αστέρας στον ζόφο της ελληνικής κοινωνίας, - μετά από πολλές μήνες αποχής στις πολιτικές και κοινωνικές του παρεμβάσεις!! …

 

Ακοινώνητοι στα ουσιώδη

2' 45" χρόνος ανάγνωσης

Ακούστε το άρθρο

 

Χρήστος Γιανναράς

24.12.2023 • 20:43

Δίχως Αρχαία Ελληνικά στο σχολείο, πώς να συνειδητοποιήσει, ο περίπου ελληνόφωνος σημερινός Ελληνας, την καισαρική διαφορά που χωρίζει την ατομική κατανόηση από την κοινωνούμενη εμπειρία; Δεν συν-εννοούμαστε οι άνθρωποι σήμερα, δεν θέλουμε να ομονοούμε, η γνώση γίνεται εργαλείο ή όπλο επιβολής, όχι θησαύρισμα και χαρά κοινωνίας.

Πάντοτε υπήρχαν πόλεμοι – ο ισχυρότερος να υποτάξει (δούλο του) τον ασθενέστερο. Ομως, ποτέ η υποταγή (δουλεία) δεν θεωρήθηκε προσόν και προτέρημα, που μεταμορφώνει την απανθρωπία σε αυτονόητη δικαιωματική κατάκτηση. Οι κατακτητικές φιλοδοξίες των ισχυρών πείθουν τη λογική ή τη φαντασία μας ότι αναχαιτίζονται, όταν τα θύματα συμφωνήσουμε να λέμε τον συμβιβασμό «αυτοάμυνα», την αδικία «πολιτικό ρεαλισμό», τη βάναυση απανθρωπία «στρατηγική ισχύος».

Κάποιοι ηγέτες υπερφίαλων εθνών συνοψίζουν στη φυσιογνωμία τους την παγερή αποφασιστικότητα του αδίστακτου μακελάρη. Με τέτοιους ηγέτες, η σύνολη ανθρωπότητα διολισθαίνει στη σύγχυση της αλογίας, στη φρίκη της διαστροφής, στον σαδισμό της ανωμαλίας. Πατριαρχεία χριστιανικών Εκκλησιών, Ακαδημίες «επιστημονικών» ερευνών, προσωπικότητες χαρισματικές στο πεδίο της μουσικής μεγαλουργίας και των εικαστικών τεχνών, συντηρούν τη βεβαιότητα ότι η ζωή είναι το ιλιγγιώδες προνόμιο (αποκλειστική μοναδικότητα) του ελάχιστου πλανήτη: της γης.

Δυσεξήγητο είναι το πώς και το γιατί: Να είναι νεκρή, άζωη ύλη το απεριόριστο χωρικά και αέναο χρονικά σύμπαν, να πραγματώνεται η ενσυνείδητη ζωή, μόνο και αποκλειστικά, πάνω στον ελάχιστο πλανήτη «γαία=γη» – το θάμβος της υπαρκτικής μοναδικότητας, η ελευθερία της αγαπητικής αυτοπροσφοράς. Η πορεία της ανθρωπότητας πάνω στον πλανήτη γη μοιάζει μια σχεδιασμένη φυγή από το ερώτημα για το «νόημα» (αιτία και σκοπό) της ύπαρξης, του κόσμου, της Ιστορίας.

Δεν συν-εννοούμαστε οι άνθρωποι σήμερα, δεν θέλουμε να ομονοούμε, η γνώση γίνεται εργαλείο ή όπλο επιβολής, όχι θησαύρισμα και χαρά κοινωνίας.

Μάλλον για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπινου είδους η «νόηση» και οι λειτουργίες της μοιάζει να έχουν αυτονομηθεί από στόχους αιτίας και σκοπού, από κάθε συνάρτηση «Αιτιώδους Αρχής» και «προσδοκώμενου τέλους». Η αλογία συνιστά τα κίνητρα και τις επιδιώξεις της ατομικής ύπαρξης και της οργανωμένης συνύπαρξης, κάθε Ηθική είναι μόνο ματαιοπονία και ψευδαπάτη.

Ο μηδενισμός της αλήθειας, η υποκατάστασή της από τις εγωτικές, ενστικτώδεις προτιμήσεις και επινοήσεις, είναι σημάδια παλιμβαρβαρισμού, ασύδοτης υπαλλαγής του κοινωνικού αθλήματος από την τυφλή εγωπάθεια. Εκούσια και πανηγυρικά ετοιμάζουμε καινούργιο είδος ανθρώπου, άγευστου μητρικής στοργής και πατρικής βοήθειας, εκ προοιμίου θύματος της εγωπάθειας και της ακοινωνησίας.

Απέναντι στον μηδενισμό και αμοραλισμό, η ελληνική αναζήτηση αιτίας και σκοπού επιμένει ότι η ύπαρξη έχει νόημα, ο βίος του ανθρώπου στέρεο υφάδι, αν και τραγικά ανεπίγνωστο. «Οσοι, με τα αποπλύματα του παλαιοκομματισμού, δεν πετάμε και την πολιτική, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η πολιτική παραμένει ο μόνος τρόπος που έχουμε για να ορίσουμε τις ζωές μας, να τους δώσουμε νόημα. 

Αντιγράφω εδώ λόγια του κορυφαίου της πολιτικής γραφής Το επισημαίνω αυτό, γιατί συνήθως μπερδεύουμε την πολιτική με τη μασκαράτα της παρα-πολιτικής».στις μέρες μας, Θεόδωρου Παντούλα: «Στη Μεταπολίτευση κυριάρχησε η μασκαράτα, που υπηρετήθηκε από “οικογένειες”, “λόμπι” και παρατρεχάμενους. Το πελατειακό παρακράτος όμως δεν είναι πολιτική, είναι ευτελισμός της πολιτικής. Όσοι πάλι θεωρούν ότι οι παραγιοί ή τα εξώγαμα της κομματοκρατίας μπορούν να απαντήσουν στα προβλήματα που οι ίδιοι δημιούργησαν, δεν αυταπατώνται απλώς, αλλά καταδικάζουν στην αναξιοπρέπεια του παρασιτισμού εαυτούς και αλλήλους».

Η πιο ρεαλιστική βεβαιότητα καμουφλάρεται μεθοδικά, το διαφημιστικό ψεύδος εξαλείφει τα προφανή για χάρη του φαντασιώδους, κανάλια, ραδιόφωνα και Τύπος ζουν από το αδιέξοδο, με ψευδαισθήσεις και ρητορικές πομφόλυγες. Για τη ζωή μας πρόκειται, που την υποκαθιστούμε με αφελείς ψευδαισθήσεις και ηδονικές παραπλανήσεις.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ww.kathimerini.gr/

 

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας-> «μας έριξε σε βαθιά νερά χωρίς σωσσίβιο»…

 

Ρεαλισμός και ουτοπία στην πολιτική

Christos Yiannaras | 05 Jun 2023

Θέλω να μιλήσω για τις ουτοπίες εκείνες, που δεν έχουν σχέση με αφηρημένες ιδεολογικές προβολές ψυχολογικών επιθυμιών ούτε με ψευδαισθητικά υποκατάστατα της πραγματικότητας. Η «παγκόσμια ειρήνη», η «αταξική κοινωνία», η «αιωνία Ελλάς», η «επιστήμη» που θα λύσει όλα τα προβλήματα του ανθρώπου, είναι ασφαλώς, οράματα που εμψύχωσαν πολλούς ανθρώπους, ίσως και μέχρις αυτοθυσίας. Δεν παύουν ωστόσο να απηχούν τη φυγή στο πλασματικό και ανεδαφικό, την ανάγκη για τυφλή εμμονή σε έναν άλογο ντετερμινισμό αισιοδοξίας.

Με ενδιαφέρει η συναρπαστική ουτοπία (ου-τόπος) εκείνων των πτυχών της ανθρώπινης εμπειρίας που είναι ανυπότακτες σε εντοπισμό, ενώ παραμένουν προσιτές στην άμεση πιστοποίηση. Ανεδαφικά δεδομένα που συγκροτούν την πραγματικότητα της ζωής μας, επαληθεύονται από όλους μας, δίχως να μπορούν να τιθασευθούν σε πάγια οριστική κατάδειξη, σε αντικειμενική οριοθέτηση. Ρεαλισμός της ουτοπίας ή απροσδιοριστία του υπαρκτικού γίγνεσθαι.

Πρώτο παράδειγμα η γλώσσα: Πραγματικότητα εμπειρικής αμεσότητας και όμως εντελώς ουτοπική. Οι γενετικές καταβολές της και η δυναμική των εξελίξεών της απρόσιτες σε συνεπή εντοπισμό. Ποιος πλάθει τη γλώσσα, πού και πώς πλουτίζεται ή φτωχαίνει η γλωσσική μας εκφραστική. Γραμματική και συντακτικό; Γραμματική και συντακτικό δεν παγιώνουν τη γλώσσα σε σταθερές ορισμών, επιχειρούν μόνο να καταγράψουν και να συστηματοποιήσουν τη δεδομένη δυναμική της λειτουργίας της, να διευκολύνουν την αποδοτικότερη χρήση της. >>>>

Χρήστο Γιανναρά καθηγητή φιλοσοφίας -> Ξεκουράσου δάσκαλε, να ξεκουραστούμε και εμείς από τις βαθιές έννοιες της σκέψης και του λόγου σου ...

Διαβάστε το υστερόγραφο ...

=====================================================================================================================

Η ιερότητα της πολιτικής: πώς μηδενίζεται

Christos Yiannaras | 15 May 2023

Είναι δυνατό να υπάρξει πολιτικός βίος (ευθύνη αρχόντων και πολιτών, άθλημα κοινωνικής συνοχής) δίχως «σέβας θεών»; Ο ρεαλισμός των Ελλήνων θα απαντούσε: Οχι – μάλλον και η πανανθρώπινη εμπειρία: Η άρθρωση και συγκρότηση του κοινωνικού γεγονότος, γύρω πάντοτε από έναν άξονα του «ιερού», ήταν το κοινό γνώρισμα της συλλογικής συμβίωσης των ανθρώπων, πάντοτε – ώς τη σύγχρονη εποχή, του πολιτισμού της «εκκοσμίκευσης».

Ο πολιτισμός μας σήμερα μοιάζει με την πρώτη προσπάθεια του ανθρώπου να οργανώσει κοινωνίες και να ασκήσει πολιτική, παραιτημένος από κάθε μεταφυσική αναφορά. Και αυτή η παραίτηση πανηγυρίζεται σαν απελευθέρωση από δογματικές ιεροποιήσεις της εξουσίας, από θεοκρατικές τυραννίες, θρησκευτικούς εξωραϊσμούς της βίας. Ταυτίζεται η παραίτηση από τη μεταφυσική με την «πρόοδο» που πέτυχε ο άνθρωπος στους τελευταίους αιώνες, και συναρτάται με τις ιλιγγιώδεις κατακτήσεις του στην επιστήμη και στην τεχνολογία.

Ετσι, κάθε λόγος, έστω και άτολμο ψέλλισμα που επιχειρεί να θυμίσει ότι κανονιστικές αρχές συμβίωσης δεν είναι δυνατό να λειτουργήσουν όταν αντλούνται μόνο από ορθολογικές συμβάσεις, όπως δεν υπάρχει ήθος και ηθική δίχως οντολογικό θεμέλιο (κοινή βίωση νοήματος της ύπαρξης και του υπαρκτού), κάθε τέτοιος λόγος υποβλέπεται σαν σκοταδιστικός, ανασταλτικός της προόδου. Λόγος ύποπτος θεοκρατικών οραματισμών, θρησκόληπτης δουλοφροσύνης.

Ειδικά στη σύγχρονη Ελλάδα, όπου ο κοινωνικός προβληματισμός είναι κυρίως συνθηματολογικό αναμάσημα εισαγόμενων ιδεολογημάτων, θέλει πολύ κουράγιο για να υπενθυμίσει κανείς έστω τα αυτονόητα. Αν οι Αρχαίοι Ελληνες άφησαν πίσω τους κυρίως ναούς και αγάλματα θεών, δεν το επέβαλε κάποιος Χομεϊνί της τότε εποχής. Και αν η ελληνικότητα, στο λεγόμενο «Βυζάντιο», σημάδεψε την Ιστορία πάλι με αρχιτεκτονήματα λατρείας και Εικόνες ιερές, δεν το υπαγόρευσαν οι φονταμενταλιστές εκείνων των καιρών – ο αυταρχισμός δεν γεννάει ποτέ θαύματα τέχνης και κορυφώματα πολιτισμού.

Ο άνθρωπος έχει μπροστά του το αίνιγμα του θανάτου, ακόμα και μέσα στην ίδια τη βιοδομή του, όπως έλεγε ο μαρκήσιος ντε Σαντ, τη θηριώδη ορμή προς το έγκλημα. μόνο αν υπερβεί την αλογία του θανάτου και το α-νόητο της θηριώδους ορμής, μόνο τότε εξουδετερώνει τη Σφίγγα και ψηλαφεί νόημα της ύπαρξής του και της ύπαρξης του κόσμου.

Η πανανθρώπινη εμπειρία θεμελίωνε πάντοτε το «κοινόν άθλημα» κοινωνίας και πολιτικής σε «νόημα» υπερβατικό. Ο Βίτγκενσταϊν συνόψισε μοναδικά: >>>>>

-> Έχουν μεγάλη πλάκα οι εξυπνάκηδες….

Αντί να πάρουν λεξικά, εγκυκλοπαίδειες ευαγγέλια κ.α. δίπλα τους, όταν διαβάζουν τις επιφυλλίδες του  καθηγητή – φιλόσοφου Χρήστου Γιανναρά μήπως βρουν κάποια άκρη στα βαθιά νοήματά του,  τον αποκαλούν  ακαταλαβίστικο...

 Όχι εμείς πρέπει να πάμε στον πλούτο της γλώσσας του φιλόσοφου και θεολόγου  Χρ. Γιαν. , αντι να μας τα λέει απλά για να τα καταλάβουμε όπως λένε οι εξυπνάκιδες. Έτσι προχωρούν, προοδεύουν  και εξελίσσονται οι ανθρώπινες κοινωνίες! -> Με τη γνώση της γλώσσας και της ιστορίας ...

STAM.DAM.D.

=================================================================================================================

Μετα-πασχάλια εγρήγορση

Christos Yiannaras | 23 Apr 2023

Ο χρόνος είναι ένα άλλο όνομα, για να πούμε τον θάνατο. Κάθε συμβατική αρίθμηση του χρόνου μετράει την προσωπική μας εγγύτητα στο γήρας και στη φθορά, στα πρόθυρα του θανάτου. Όμως ο θάνατος δεν περιμένει πάντοτε τον γηρασμό. Είναι το πιο αιφνίδιο από τα αναπάντεχα της ροής του χρόνου.

Για τον θάνατο καθεαυτόν δεν μπορεί να μιλήσει κανείς – να τον σημάνει ως βιωματική αναμονή. Στη γλωσσική σημαντική, ο θάνατος είναι μόνο αντικείμενο γεγονός (φυσικό φαινόμενο) ή υποκειμενική εμπειρία βιωματικής αναμονής του γεγονότος.

Τα μετά τον θάνατο; Είναι καταρχήν μια νοητική σύλληψη, απρόσιτη σε εμπειρική βιωματική προσέγγιση. Στην ανάλυση του νοητικά συλλαμβανόμενου ενδεχομένου η γλωσσική σημαντική (κατά κανόνα ομιχλώδης και παραπλανητική) δύσκολα ξεχωρίζει τι είναι «προβολή» επιθυμιών και τι «σημείο» υπαρκτικής δυνατότητας – τι είναι εγκύστωση σε ψυχολογικές «βεβαιότητες» (επενδυμένες συνήθως στην αυθεντία θρησκευτικών «αποκαλύψεων») και τι επαληθεύσιμη μαρτυρία διεύρυνσης των προσωπικών δυνατοτήτων της σχέσης.

Σίγουρα, ο θάνατος (το τέλος της ύπαρξης) δημιουργεί στον άνθρωπο ερωτήματα για το υπαρκτικό γεγονός καθεαυτό: την ύπαρξή του, την αιτιώδη αρχή και το νόημά της, την ολοκληρωτική ή όχι εξάρτησή της από τις φυσικές αναγκαιότητες που τη διέπουν. Αυτά τα ερωτήματα δεν είναι δυνατό να απαντηθούν (ούτε και να τεθούν) με τις μεθόδους, τα κριτήρια και τη γλώσσα της φυσιοκεντρικής φαινομενικότητας. Ανήκουν σε διαφορετικό γνωστικό χώρο (στον χώρο του «πονόδοντου» θα έλεγε ο Βιτγκενστάιν), προϋποθέτουν άλλην οπτική και βίωση της ύπαρξης και της ανυπαρξίας.

Ωστόσο, ακόμα και ως αντικείμενα φαινόμενα, ο άνθρωπος διαπιστώνει τις διαφορές που έχει η ύπαρξή του από την ύπαρξη κάθε άλλου έμβιου όντος. Σημαίνουμε τις διαφορές με τη λέξη λογικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης – ο άνθρωπος έχει νόηση, κρίση, φαντασία, γλώσσα, ενεργητική θέληση, πρόβλεψη. Αυτές τις μοναδικές ικανότητες τις θεώρησε ανέκαθεν ο άνθρωπος σαν ξεχωριστό «προικιό» («ψυχή» ή «σώμα») άλλης «ποιότητας» από τη φθαρτή και θνητή του φύση, στοιχείο της ύπαρξης ανυπότακτο στον θάνατο.

Ήρθε όμως η χριστιανική εμπειρία να αρνηθεί ρεαλιστικότατα τα φιλοσοφήματα «περί αθανασίας της ψυχής»: Να βεβαιώσει ότι η φύση του ανθρώπου είναι κτιστή και άρα αναπότρεπτα θνητή – ότι με τον θάνατο είναι η σύνολη ψυχοσωματική φύση του ανθρώπου που τελειώνει και «ουκέτι δύναται ενεργείν διά των μορίων του σώματος, ου λαλείν, ου μιμνήσκεσθαι, ου διακρίνειν, ουκ επιθυμείν, ου λογίζεσθαι, ου θυμούσθαι, ου καθοράν».

Η άλλη νοηματική ποιότητα, που φωτίζει την «επ’ ελπίδι» ελευθερία της ύπαρξης από τον θάνατο, είναι η καίρια διαφορά της λογικότητας του ανθρώπου από τις «λογικές» ικανότητες του άλογου ζώου. Το ζώο αναπτύσσει τις «λογικές» του ικανότητες, για να προσαρμοστεί στα φυσικά δεδομένα στα οποία ζει. Μόνο ο άνθρωπος πηγαίνει αντίθετα στη λογική της φυσικής προσαρμογής και χάρη σε αυτή την αντίθεση δημιουργεί πολιτισμό και Ιστορία. Μπορεί ακόμα και να καταστρέψει αυτόν τον κόσμο της δεδομένης φύσης δημιουργώντας τον δικό του κόσμο. >>>>>>>>

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας - Αναλύσεις και παραδείγματα για τη ζωή και το θάνατο, που πιο απλά δε λέγονται...

 

Πασχάλιας δυναμικής αναγόμωση

Christos Yiannaras | 17 Apr 2023

Η λέξη «πάσχα», μεταμοσχευμένη από τον εβραϊκό στον ελληνικό ορίζοντα, σημαίνει το πέρασμα (διάβαση, μετάβαση) από έναν τρόπο ύπαρξης σε άλλον. Θα λέγαμε, όσο γίνεται πιο απλοϊκά, ότι ο ένας «τρόπος» υπηρετεί την αυτοτέλεια – αυτάρκεια – κολακεία τού εγώ, ο άλλος τρόπος παραιτείται από την προτεραιότητα των εγωτικών απαιτήσεων και ορέξεων, προκειμένου να ενθαρρυνθεί, με συνέπεια, η κοινωνία των αναγκών, η κοινωνία των σχέσεων, η χαρά της φιλαλληλίας και της αυταπάρνησης.

Για τον λαό των Εβραίων, πάσχα (πέρασμα) ήταν η γιορτή και πανήγυρις για την απελευθέρωσή τους από τον ζυγό της υποδούλωσης στους Αιγυπτίους, η θριαμβική επιστροφή τους στα πάτρια εδάφη – η ελευθερία να συνεχίζουν την ιστορική τους ύπαρξη. Αντίστοιχα, για τους Χριστιανούς, «πάσχα» είναι το κορύφωμα των εορτών: εορτασμός και πανήγυρις ελευθερίας του ανθρώπινου γένους, ελευθερίας από τη θνητότητα, χάρη στην ενανθρώπιση του Θεού Λόγου. Ο θρίαμβος της χαράς ανθίζει, χάρη στην πίστη-εμπιστοσύνη, βεβαιότητα για την ελευθερία από τον θάνατο, την εμπειρική ψηλάφηση των ερεισμάτων αυτής της ελπίδας.

Η γλωσσική εικονολογία αντλείται από τη διαχρονικά αμετάβλητη εμπειρία της φυσικής σποράς: Ο σπείρων σπέρνει σπέρμα «επ’ ελπίδι». Δεν μπορεί να παρέμβει στη διαδικασία της βλάστησης και της καρποφορίας. Μόνο εμπιστεύεται τη ζωτική δύναμη του σπόρου. Και η ορατή διαδικασία (στην οποία ο σπορέας δεν μπορεί να επέμβει παρά μόνο με την πίστη-εμπιστοσύνη του) ξεκινάει από τη σήψη του σπόρου, την αποσύνθεσή του, τον θάνατο. Ο σπόρος θα σαπίσει και θα διαλυθεί μέσα στο χώμα, μεταθέτοντας τη ζωτική του δύναμη στο βλάστημα που προκύπτει από τον δικό του θάνατο και που είναι μια άλλη, καινούργια σάρκα φυτού, ικανού να καρποφορήσει «καρπόν εκατονταπλασίονα».

Η εικόνα λειτουργεί ανεξάρτητα από παραστάσεις επικαιρικού κοσμοειδώλου – ανεξάρτητα και από τις γνώσεις που έχουμε σήμερα για όσες βιοχημικές διεργασίες καθορίζουν το πέρασμα από τον σπόρο στο καινούργιο βλάστημα. Αποσπά τη μεταφυσική ερμηνεία από τη διανοητική περιέργεια, την επικεντρώνει στο άθλημα της πίστης-εμπιστοσύνης. Ο πιστός παραδίδεται στον θάνατο, όπως παραδίδει και τον σπόρο (την ελπίδα της τροφής-ζωής του) στην αγκαλιά της γης. Ή, όπως και ο ίδιος παραδίνεται στον ύπνο που θα τον απαλλάξει από τον κάματο, με τη βεβαιότητα της ελπίδας ότι θα εγερθεί και πάλι στην αμεσότητα των σχέσεων. >>>>>

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας -> [...]Όταν αυτή η αναφορά (ενοχή) παύει να αντιπροσωπεύει πραγματικότητα σχέσεων, όταν γίνει αφηρημένη και θεωρητική, εκπίπτει και η ενοχή σε νομικό ρητόρευμα....

  

Εθνομηδενισμού πρωτεία

Christos Yiannaras | 27 Mar 2023

Υπάρχει συλλογική ενοχή; Ή ο νομικός καταλογισμός και η ψυχολογική βίωση της ενοχής είναι μόνο και πάντοτε ατομικό γεγονός; Μπορούμε να αποδώσουμε έγκλημα, πταίσμα ή παράπτωμα συνολικά σε μια κοινωνία, σε ένα έθνος, σε έναν θεσμό – μπορεί να εντοπισθεί συλλογικά η ενοχή;

Στην περίφημη Δίκη της Νυρεμβέργης, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, καταδικάστηκαν είκοσι τέσσερα άτομα, εγκληματίες πολέμου, αλλά και οκτώ θεσμοί (ένας από τους θεσμούς ήταν η Γκεστάπο). Τότε το δικαστήριο δέχθηκε ότι ένας θεσμός μπορεί να είναι ένοχος καθεαυτόν – η δομή, η λειτουργία και οι επιδιώξεις του να έχουν εγκληματικό χαρακτήρα.

Και όταν ο θεσμός είναι ένοχος, πόσην ευθύνη υπέχει το επιμέρους άτομο που μετέχει στην υπαλληλική στελέχωση του θεσμού; Αν στην Ελλάδα σήμερα ένα δημόσιο νοσοκομείο, ή εφορία ή και το ίδιο το κοινοβούλιο είναι θεσμοί που παράγουν ελάχιστη ωφέλεια και μείζονα βασανισμό του πολίτη, πόσο ένοχος πρέπει και μπορεί να αισθάνεται όποιος κερδίζει το ψωμί του υπηρετώντας τον ένοχο θεσμό;

Αλλά το ουσιωδέστερο ερώτημα είναι: Με ποιες προϋποθέσεις μπορεί να λειτουργήσει καταλογισμός και επίγνωση ενοχής; Η ενοχή έχει εξ ορισμού αναφορικό χαρακτήρα, είμαι ένοχος απέναντι σε κάποιον ή σε κάποιους – στην οικογένειά μου, στους συνεργάτες μου, στην τοπική κοινότητα, στην κοινωνία ευρύτερα. Όταν αυτή η αναφορά παύει να αντιπροσωπεύει πραγματικότητα σχέσεων, όταν γίνει αφηρημένη και θεωρητική, εκπίπτει και η ενοχή σε νομικό ρητόρευμα. Όταν απέναντι δεν υπάρχει κανείς, όταν ο «λαός», οι «συμπολίτες», η «πατρίδα» είναι λέξεις κενές, δίχως αντίκρισμα σχέσεων κοινωνίας, τότε και ο πιο σαδιστικός βασανισμός ανθρώπου από άνθρωπο, η αυθαιρεσία, η ακύρωση ανειλημμένων δεσμεύσεων δεν δημιουργούν ενοχές. Η λέξη λειτουργεί ως γυμνό και μόνο κέλυφος, δίχως επιπτώσεις ή συνέπειες. >>>>>

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας...

 

Ο Χρήστος Γιανναράς γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στα Πανεπιστήμια της Αθήνας, της Βόννης και της Σορβόννης. Επιφυλλιδογραφεί σε εφημερίδες παρεμβαίνοντας στην πολιτική και κοινωνική επικαιρότητα.

[...]Οι Έλληνες δεν είμαστε ένας χθεσινός λαός μέσα στην Ιστορία, ξέρουμε, από την πείρα αιώνων, ότι η συλλογική ιστορική παρουσία σώζεται, όταν η ζωή και η χαρά της ζωής κοινωνούνται, όχι όταν πρωτεύουσα συλλογική μέριμνα είναι ο θεσμικά θωρακισμένος ατομοκεντρισμός. 

Ο πολιτισμός (ποιότητα της ζωής) προϋποθέτει την προτεραιότητα του εμείς και όχι του εγώ, η πολιτική είναι άθλημα ατομικής αυθυπέρβασης και αυτοπροσφοράς, είναι κοινότητα και κοινοτικός βίος, γλωσσική καλλιέργεια, γιορτή και πανήγυρις.

Έστω και μόνο η πολιτισμική αυτή συνείδηση θεμελιώνει εγρήγορση ενεργού μετοχής στην Ιστορία.

Όταν το παρελθόν βιώνεται ως αφορμή κενής καύχησης, χάνεται η ιστορική (κοινωνική) δυναμική της δεδομένης εμπειρίας. 

Είναι ο πιο επικίνδυνος αντίπαλος των ιστορικών κοινωνιών: να εφησυχάζουν οι κληρονόμοι για τα κατορθώματα των προγόνων, να παραιτούνται ανέμελοι στην ένδοξη φήμη, να νεκρώνουν, χωρίς να το καταλαβαίνουν ποια πολύτιμη παρακαταθήκη εξουδετερώνει η επιπολαιότητα της καυχησιολογικής φλυαρίας τους.

=======================================================================================================================================================

Εχθρός της κοινωνίας η μάζα

Christos Yiannaras | 19 Mar 2023

Ταυτότητα και περιεχόμενο της πολιτικής Αριστεράς είναι ο σοσιαλισμός – στα ελληνικά, κοινωνισμός. Σημαίνει την επιλογή και επιδίωξη κοινωνιοκεντρικών προτεραιοτήτων, την αντίθεση και αντίσταση στον ατομοκεντρικό ωφελισμό. Η πραγμάτωση κοινωνίας πολιτών, η ανάδειξη της δυναμικής των σχέσεων κοινωνίας της ζωής, η εναντίωση στις θωρακίσεις του εγωτικού συμφέροντος είναι η ταυτότητα της Αριστεράς. Οι στρατηγικές για την επιδίωξη των στόχων της μπορεί να μεταβάλλονται, όχι όμως και η ταυτότητα, ο καθοριστικός προσδιορισμός της.

Η μαρξιστική στρατηγική επέμεινε στον διεθνιστικό χαρακτήρα της Αριστεράς. Αυτό που πρωταρχικά την ενδιέφερε ήταν να ενωθούν οι προλετάριοι όλων των εθνών σε αγώνα για κοινωνικές κατακτήσεις, πέρα από σύνορα και πατρίδες. Η στρατηγική απέτυχε, γέννησε ιμπεριαλιστικούς ηγεμονισμούς και εφιαλτικά ολοκληρωτικά καθεστώτα, παραμόρφωσε το σοσιαλιστικό όραμα της κοινωνίας των αναγκών σε τυραννία κατεξουσιασμού, αστυνόμευσης και τρόμου, σε έσχατο εξευτελισμό της ανθρώπινης ύπαρξης και συνύπαρξης. >>>>>

Χρήστος Γιανναρας καθηγητής φιλοσοφίας -> κάθε του λέξη και φράση και ένα βαθύ μηνυμα ...

...Νοερά βάλτε στο κάδρο σε μικρογραφία το Δήμο μας και θα δείτε πόσο μοιάζουμε με την ευρύτερη ελληνική κοινωνία ... 

stam.dam.d.

=====================================================================================================================

Σύνεση, ταλέντο, ανιδιοτέλεια

Christos Yiannaras | 27 Feb 2023

Ανήκω σε μια γενιά που άκουσε πάμπολλες φορές κάτω από μπαλκόνια την κραυγή «Σώσε την Ελλάδα»! Συχνά η κραυγή ήταν υποβολιμαία (ίσως και πληρωμένη), κάποτε μπορεί να ξεπηδούσε και αυθόρμητα. Παραλλάζει με τους καιρούς η κραυγή, χωρίς να παύει η επένδυση των ελπίδων στον έναν ενσαρκωτή των προσδοκιών του πλήθους. «Μαζί σου, για μια Ελλάδα νέα»!

Αυτός ο ένας, κάθε φορά, είναι όλοι μαζί οι κρατικοί θεσμοί προσωποποιημένοι: τα υπουργεία και οι υπηρεσίες που θα λειτουργήσουν αποδοτικά, η οικονομία που θα ανακάμψει, η παιδεία που θα βγει από το τέλμα. Ο ένας, που ρητορεύει στο μπαλκόνι, είναι η ασφάλιση του αδύναμου μεροκαματιάρη, τα νοσοκομεία της ανθρωπιάς που μας λείπουν, η σύνταξη του εξευτελισμένου απόμαχου, η προστασία του αγρότη από τα μεσάζοντα αρπαχτικά του μόχθου του.

Παράξενο πάντρεμα της πίστης σε απρόσωπους θεσμούς με την προσήλωση στο πρόσωπο του ενός, του ηγέτη. Θέλουμε να έχει πρόσωπο το απρόσωπο κράτος, να επενδύσει ο ηγέτης την ετερότητα των χαρισμάτων του σε κάθε σπόνδυλο της παραλυμένης και διεφθαρμένης κρατικής μηχανής. Παλιμπαιδισμός κοινωνιών που προσβλέπουν στην εξουσία σαν σε υποκατάστατο του πατέρα-αφέντη, της μητέρας-τροφού. Χαμένη ολότελα η κοινωνική δυναμική και η κοινωνική ευθύνη, η επίγνωση ότι το κράτος είμαστε εμείς: εμείς και οι θεσμοί, η λειτουργία τους είναι οι δικές μας σχέσεις κοινωνίας ή ακοινωνησίας. Και κανένας ηγέτης δεν μπορεί να μας υποκαταστήσει σε αυτό το άθλημα, σε αυτή την ευθύνη. >>>>>>

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας -> [...] Θέλει πολύ κουράγιο για να συντηρείται ελπίδα ιστορικής επιβίωσης του Ελληνισμού.! ...

 

Ακόμα δεν γίναμε κράτος

Christos Yiannaras | 13 Feb 2023

Τι σημαίνει και τι αντιπροσωπεύει για την εμπειρία του Νεοέλληνα ο όρος «δημόσιος τομέας», είναι γνωστό. Στην πρωταρχική του χρήση ο όρος σηματοδοτεί μέγιστη κοινωνική κατάκτηση: Τη δυνατότητα μιας κοινωνίας να οργανώνει και να θεσμοποιεί λειτουργίες κοινής ωφέλειας, διακονίας των αναγκών κάθε πολίτη, προσφοράς υπηρεσιών σε κάθε πολίτη. Να βεβαιώνει έμπρακτα την προτεραιότητα των σχέσεων κοινωνίας έναντι της ατομικής ιδιοτέλειας, της αυθαίρετης ανισότητας στη χρήση των κοινωνικών αγαθών, της εγωκεντρικής απληστίας του κέρδους. Η δημοκρατία δεν απαγορεύει στον ιδιώτη να εμπορευθεί ελεύθερα ακόμα και κοινωνικές λειτουργίες, όπως η παιδεία, η υγειονομική περίθαλψη, οι συγκοινωνίες, η πληροφόρηση. Όμως είναι κατάκτηση μιας κοινωνίας να οργανώνει θεσμούς αντίστασης στην εμπορία των ανθρώπινων αναγκών, στην εκμετάλλευσή τους από ιδιοτελή συμφέροντα.

Γι’ αυτό και όσο ευρύτερος είναι ο δημόσιος τομέας τόσο σαφέστερη η ανάπτυξη της κατά κεφαλήν καλλιέργειας σε μια κοινωνία, ο περιορισμός του πρωτογονισμού της εγωτικής αυτοσυντήρησης και επιθετικότητας. Όταν ο διευρυμένος δημόσιος τομέας είναι κοινωνική κατάκτηση (όχι στανική επιβολή μιας ιδεολογίας), τότε ο δημόσιος υπάλληλος είναι πραγματικά κοινωνικός λειτουργός. Έχει συνειδητά αποφασίσει ότι επιλέγει να υπηρετήσει στον βίο του πρώτα το κοινό και ύστερα το ιδιωτικό του συμφέρον.

Στο πλαίσιο του πολιτισμού της νεωτερικότητας, θεμελιωμένου στην ατομοκρατία και φυσιοκρατία της φιλοσοφίας του Διαφωτισμού, τα περιθώρια των κοινωνιοκεντρικών προτεραιοτήτων ήταν εξ ορισμού υπονομευμένα. Το όραμα της «κοινωνίας των πολιτών», του «κράτους πρόνοιας» ή, ακόμα, και της «αταξικής κοινωνίας» αιωρήθηκε από την αρχή σε ένα πελώριο ανθρωπολογικό κενό, σε τρομακτικό έλλειμμα «νοήματος» των σχέσεων κοινωνίας. Μπήκαμε στον 21ο αιώνα και οι μηχανιστικές «κοινωνιοκεντρικές» επιδιώξεις αποδείχνονται χιμαιρική ουτοπία, σαρώνονται από την καταιγιστική υστερία της «ιδιωτικοποίησης» των πάντων, τον ασύδοτο θρίαμβο του οικονομικού «φιλελευθερισμού», της απολυτοποιημένης ατομοκρατίας. >>>>>>

Οι πολιτικοί και η πολιτική με τον «οξυδερκή δείκτη» - > του καθηγητή φιλοσοφίας Χρήστου Γιανναρά!! ...

 

Πραγματικότητα και εντυπώσεις

Christos Yiannaras | 30 Jan 2023

Η ηγετική ικανότητα μπορεί να είναι άσχετη με τον δείκτη ευφυΐας; 

Το ερώτημα είναι θεωρητικό, κάθε συνειρμός που το συνδέει με πρόσωπα της ελλαδικής πολιτικής επικαιρότητας πρέπει να θεωρηθεί τυχαίος.

Για να φτάσει ο πολιτικός σε υψηλούς θώκους, πέρασε από καίριες δοκιμασίες: Κέρδισε την ψήφο του λαού, διακρίθηκε στις εσωκομματικές διεργασίες, σε συνέδρια κομματικά, κατόρθωσε να τον εκτιμήσουν οι ομότεχνοί του. Μπορεί να συμβούν αυτά σε κάποιον ατάλαντο; Ασφαλώς και δεν αποτελεί αναγκαίο προσόν να είναι ρήτορας ο ηγέτης – θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς και το αντίθετο: ότι το ρητορικό χάρισμα παγιδεύει τον φορέα του στην ψευδαισθητική αυτάρκεια της ωραιολογίας. Κυρίως, παραπλανά τον πολίτη. Ο ικανός στη ρητορεία πολιτικός κάνει πειστικό το ψευδολόγημα, δίνει την εντύπωση ότι απαντάει σε ερωτήματα που απλώς τα παρακάμπτει με επιδεξιότητα. Ανεπαισθήτως διολισθαίνει σε φασιστική συμπεριφορά, αγορεύει καταιγιστικά, στερώντας σκόπιμα από τον συνομιλητή του κάθε δυνατότητα ένστασης, διαφωνίας, διαμαρτυρίας. Και την αθλιότερη χυδαιότητα μπορεί να την εξωραΐσει ο ταλαντούχος ρήτορας, να την εξυμνήσει σαν κατόρθωμα, να αυτοηδονίζεται με την αστραφτεράδα της σκέψης του.

Η εικόνα του αντι-ρήτορα ηγέτη, ποια θα μπορούσε να είναι; Μάλλον του ανθρώπου που εκφράζεται με ανεπιτήδευτη προσοχή, προσπαθεί να κυριολεκτεί, να πείθει με τον πραγματισμό και τη λιτότητα των λεγομένων του. Μεταγγίζει με τον λόγο του την άνεση να τον εμπιστευθείς, εμπνέει σιγουριά, τον νιώθεις ειλικρινή, αξιόπιστο, συνετό. Έχει νηφάλια λεκτική ευθυβολία, περίσκεψη, σοβαρότητα. Το ρητορικό του «υστέρημα» το αναπληρώνει με την ήρεμη λεκτική ευθυβολία, περίσκεψη και σοβαρότητα. Δεν ενθουσιάζει, δεν είναι δημαγωγός, είναι ηγέτης επειδή πείθει.

Από τον αντι-ρήτορα διαφέρει ο απλώς ατάλαντος. Στην εικόνα του ατάλαντου κυριαρχεί η αδεξιότητα, η εγγενής αμηχανία. Είναι φανερά ανασφαλής: Παίρνει πόζες, σφίγγεται, χαμογελάει βεβιασμένα, υπεροπτικά, δεν μπορεί να συμπεριφερθεί απλά, φυσικά. Τα χάνει μπροστά σε ανθρώπους έστω και ελάχιστα ευφυέστερους – άλλα τον ρωτούν και σε άλλα απαντάει. Δεν έχει την ευελιξία να ξεγλιστρήσει, ούτε την αυτοβεβαιότητα να ομολογήσει ότι δεν έχει απάντηση. Θλιβερή φιγούρα ο ατάλαντος, περισσότερο τον λυπάσαι για τις ηγετικές του προνομίες, παρά τον καλοτυχίζεις.

Συγκεκριμένες συγκυρίες οδηγούν, κατά καιρούς, στην κεφαλή της ηγεσίας λαών, που πρωταγωνιστούν στον διεθνή στίβο, ανθρώπους με τους οποίους οι ψηφοφόροι τους γελούσαν αρχικά για την αδεξιότητα, τις γκάφες τους, την κραυγαλέα ανεπάρκειά τους.

Γελούσαν αρχικά. Διότι, άπαξ και κάποιος αναρριχηθεί σε ηγετική θέση, μπορεί, από εκεί και πέρα, με οξυμένο ένστικτο αυτοσυντήρησης και τις απαραίτητες «εκκαθαρίσεις», να εξασφαλίσει μακρόχρονη θητεία στην κορυφή. Στην «αποδομημένη» σήμερα Νεωτερικότητα έχει τέτοια λειτουργική λογική επιβολής το καθεστώς της κομματοκρατίας, ώστε, ακόμα και μια έκδηλη μετριότητα που συγκυριακά θα βρεθεί στην κορυφή, μπορεί να μείνει, για πολλά χρόνια, εδραία και αμετακίνητη.

Το τραγικότερο είναι ότι η κομματοκρατία, έμμεσα ή άμεσα, θελημένα ή αθέλητα, φιμώνει την κοινωνική κριτική, εδραιώνει συνθήκες που καθιστούν ανώφελη ή επικίνδυνη την αμφισβήτηση των τα πρώτα φερόντων. Στο καθεστώς της κομματοκρατίας οι διώξεις των αντιφρονούντων είναι εξοντωτικές αλλά νομιμοφανείς, διακριτικές, άψογα μεθοδευμένες. Οι πολιτικοί στην κομματοκρατία ψευδολογούν, επειδή την ψευδολογία την επιβάλλουν ως αυτονόητη οι σύγχρονοι κανόνες «επικοινωνίας». Και όσο πιο ατάλαντοι οι πολιτικοί τόσο πιο χυδαία η ψευδολογία τους.

Η κοινωνική «συμφιλίωση» με τη μετριότητα, τη μικρόνοια και την «επικοινωνιακή» ψευδολογία υποχρεώνει και δημοσιογράφους εξαιρετικής ευφυΐας και κριτικής οξυδέρκειας να αποφεύγουν καταγγελία ή χλευασμό της πολιτικής ηγεσίας, για να μη δυσαρεστήσουν την «αγορά». Ακόμα και φύλλα με χρόνιο εθισμό στην εξωραϊσμένη ψευδολογία, την έντεχνη λογοκρισία και την αφειδώλευτη προσφορά λιβανωτού στην εξουσία, έχουν πια επιβληθεί στην αγορά ως απαραίτητο «αξεσουάρ» κάθε ημιεγγράμματου που θέλει να φιγουράρει σαν «προοδευτικός».

Αυτή η περιπτωσιολογία θα μπορούσε ίσως να φωτίσει το χρόνιο κενό «νοήματος» που αδρανοποιεί και αχρηστεύει τη λειτουργία της εκπαίδευσης στην Ελλάδα.

Νέο άρθρο - επιφυλλίδα- του Χρήστου Γιανναρά καθηγητή φιλοσοφίας ....

Αφιερωμένο εξαιρετικά, σε όσους ενοχλούνται  με τα άρθρα του και μας λένε - > "μας έχει ζαλίσει με τον Γιαννάρα"...

Αντιθέτως, μου συστήνουν με τη θέματα να ασχολούμαι  στο blog για να αισθάνονται ικανοποιημένοι και υπερήφανοι για την άποψή τους ...

STAM.DAM.D.  

======================================================================================================================

Αφελληνισμένος Ελληνισμός;

Christos Yiannaras | 23 Jan 2023

Διαβάζουμε στο «Ετυμολογικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας», του πολύαθλου σε συγγραφές καθηγητή Μπαμπινιώτη, ότι η λέξη «βασιλιάς» («βασιλεύς» στην αρχαία ελληνική, άγνωστης ετυμολογίας) σήμαινε και σημαίνει τον ηγήτορα (μπροστάρη) του λαού, «αυτόν που ηγείται των υπολοίπων». Λογικά και αφετηριακά η κρίση – επιλογή προέκυπτε από τη δύναμη επιβολής του μπροστάρη, αλλά και από την «ποιότητα» του χαρακτήρα του, την αυταπαρνητική του ετοιμότητα προσφοράς. Το απόφθεγμα «ισχύς μου η αγάπη του λαού» επιβεβαιωνόταν στην πράξη.

Χρειάστηκαν κάποιοι αιώνες για να συνειδητοποιηθεί, τουλάχιστον στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, η πιστοποίηση ότι η ηγετική ικανότητα δεν μεταγγίζεται οπωσδήποτε «εξ αίματος», δεν κληροδοτείται από βιολογικούς προγόνους ή από μεταφυσικές επιφοιτήσεις. Οδηγούμαστε από την ιστορική εμπειρία να πεισθούμε ότι ασφαλέστερο είναι να επιφορτίζεται όλο το κοινωνικό σώμα με την ευθύνη επιλογής των αρχόντων ηγετών του. Επιβιώνουν, σαν ρομαντικό απομεινάρι ψευδαισθήσεων, ελάχιστα αξιώματα διακοσμητικά της συλλογικής συνύπαρξης – δεν συνιστούν παράγοντα συνοχής κοινωνικής.

Θεσμικό μόρφωμα της μάχης των εντυπώσεων για την κατάκτηση της εξουσίας, μετά την κατάργηση της (απολύτως αντιφατικής) «βασιλευόμενης δημοκρατίας», είναι η «προεδρευόμενη δημοκρατία» – ο ρόλος του Προέδρου γίνεται (προγραμματισμένα – θεσμικά) καθαρά γραφικός. Θα τολμούσε κανείς να ισχυριστεί ότι θεσμοποιείται συνταγματικά ένα φιάσκο ή κάτι ακόμη πιο αρρωστημένο: ένα παραπλανητικό αξεσουάρ της πρωθυπουργικής απολυταρχίας.

Στο ατυχές λοιπόν (για την κοινωνία) τέχνασμα της λεγόμενης «Προεδρευόμενης Δημοκρατίας» η δημοκρατία ευτελίζεται τόσο, όσο κανένας από τους αντιπάλους της δεν κατόρθωσε ποτέ να πετύχει: Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας τυπικά εκλέγεται από την ολομέλεια της Βουλής, ουσιαστικά («εν τοις πράγμασι») διορίζεται, με απόλυτη αυθαιρεσία, από τον πρωθυπουργό. Έτσι, ο «υπερκομματικός» ρόλος του, ρόλος χαλιναγώγησης της πρωθυπουργικής παντοδυναμίας, υπηρετεί τον ακριβώς αντίθετο στόχο: Επικυρώνει, με την υπογραφή του, οποιοδήποτε θέλημα ή ενέργημα σκαρφιστεί ο πραγματικός Ανώτατος Άρχων πρωθυπουργός. Αν «δεν τα βρουν» οι δυο τους, θα απορριφθεί – πεταχθεί στο περιθώριο του δημόσιου βίου ο γραφικός αναπληρωτής του Βασιλέως, όχι ο πανσθενουργός νομεύς της πρωθυπουργίας.

Στην περίπτωση της εθνεγερσίας των Ελλήνων, του ένοπλου ξεσηκωμού για την απελευθέρωσή τους από τον τουρκικό ζυγό, το εγχείρημά τους ήταν αμέσως παγιδευμένο στις μηχανορραφίες των Δυτικοευρωπαίων «συμμάχων» τους. Αφελέστατα ή από ξιπασιά, τα τρία πρώτα πολιτικά κόμματα που σχηματίστηκαν στις ελάχιστες γεωγραφικές περιοχές, τις ελευθερωμένες από τους Τούρκους, ήταν το Αγγλικόν, το Γαλλικόν και το Ρωσικόν Κόμμα. Και τα τρία κόμματα συμφώνησαν, σχεδόν αυτονόητα, να είναι βασιλιάς στην ελευθερωμένη ελάχιστη ελληνική γη ο βαυαρός πρίγκιπας Οθων Βίττελσμπαχ. Ηταν τότε ο Οθων δεκαέξι ετών, χωρίς πείρα της πολιτικής και των κοινωνικών προβλημάτων, άγευστος της ιστορικής αυτοσυνειδησίας και ιδιοσυγκρασίας των Ελλήνων.

Παράδοξη επιπολαιότητα, αλλά σχεδόν χωρίς αντιστάσεις. Θεωρήθηκε αυτονόητη η αμοιβαία άγνοια: να αγνοούν οι Βαυαροί τη γλώσσα και τη νοο-τροπία των Ελλήνων και αντίστοιχα οι Έλληνες τις ιδιοτυπίες των Βαυαρών. Από την πρώτη στιγμή ήταν φανερά ασύμπτωτες οι ανάγκες, οι νοοτροπίες, οι στοχεύσεις, ασύμπτωτο το θεσμικό πλαίσιο και η ιεράρχηση προτεραιοτήτων στον κοινωνικό βίο. Όμως, ήταν και ολοφάνερα δυσχερέστατο να συνειδητοποιήσουν και να εκφράσουν, τόσο οι Δυτικοί θεατές όσο και οι Έλληνες αυτουργοί της επανάστασης, τη χαοτική διαφορά κινήτρων και στόχων του εγχειρήματος της εθνεγερσίας. Κατά τούτο η «απελέκητης γραφής» μαρτυρία του Μακρυγιάννη είναι μάλλον η πολυτιμότερη πηγή των κινήτρων της ελληνικής εθνεγερσίας.

Δύο αιώνες μετά, είναι, επιτέλους, φανερή η ανάγκη να διερωτηθούμε: Πάνω σε ποια κοινή λογική κοινωνίας ποιων αναγκών, μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει ελληνώνυμη πατρίδα σήμερα; Ποιο από τα κόμματα που κυβέρνησαν, κυβερνούν ή θα κυβερνήσουν αύριο την Ελλάδα έχει ρεαλιστική απάντηση στο ερώτημα: γιατί να παραμείνουμε ψευδωνύμως Έλληνες; Γιατί να μην συνεχίσουμε, παθητικά και άκριτα, να κοπιάρουμε τις κοινωνίες που θαυμάζουμε την οικονομική τους ευρωστία, τον τεχνολογικό τους εκσυγχρονισμό, την παραγωγική τους (σε χρήμα) γονιμότητα – γιατί εξαίρεση ο Ελληνισμός;

Κάθε Κυρία Κεραμέως (από τις αναρίθμητες κόπιες «προοδευτικού» αφελληνισμού, που στελεχώνουν τα θλιβερά μας κακέκτυπα υπουργείων) είναι εκεί, στον θώκο της, για να βεβαιώνει τη ματαιοπονία του μιμητικού «εκσυγχρονισμού» μας. Ακόμα, στην Ελλάδα, χάσκει ειρωνικά το ασύμπτωτο α-λήθειας και veritas, δημοκρατίας και res publica, κοινωνίας και societas. Τραγουδιέται ακόμα ο αναστάσιμος θρίαμβος καταπάνω στον θάνατο – όχι θρηνωδίες συγκινησιακής αλογίας. Το νοσογόνο πρόβλημα της ελλαδικής κοινωνίας, εξαιρετικά επικίνδυνο, είναι η σύγχυση του ορεκτικού με το ανέφικτο, του πραγματικού με το φαντασιώδες. Η απειλητική σύγχυση καθρεφτίζεται στη γλώσσα, δηλαδή γεννιέται στο σχολειό.

 

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας - " Για την ελληνική φυλή -> [...] Είναι δίκοπη αρχοντιά. Χαμένη, αλλά όχι ξεχασμένη....

 

Δίκοπη η αρχοντιά

Christos Yiannaras | 15 Jan 2023

«Ταπεινά φρονώ», έλεγαν οι Έλληνες σοφοί (όταν και όσο υπήρχαν), προκειμένου να εκφράσουν γνώμη, άποψη, εμπειρική βεβαιότητα. Όποιον αποφαινόταν εκφέροντας τη γνώμη του σαν ισχυρισμό, δεν τον εμπιστεύονταν – λογάριαζαν επιπόλαιη και πιθανόν εσφαλμένη κάθε ατομική βεβαιότητα. Γίνεται έγκυρη γνώση η ατομική βεβαιότητα, μόνο όταν «κοινωνείται» – όταν «πάντες ομοδοξούσι (έχουν ομού την δόξαν – γνώμη – εμπειρική πιστοποίηση) και έκαστος επιμαρτυρεί». Η «α-λήθεια» (η μη λήθη – απόκρυψη, η λογική φανέρωση – εμφάνεια) προϋποθέτει κοινωνούμενη τη σημαινόμενη εμπειρία.

Μια τέτοια γνωσιοθεωρία (διάκριση της έγκυρης – ορθής γνώσης από την πλάνη ή το ψεύδος) βρίσκεται στους αντίποδες του τρόπου οργάνωσης και πραγμάτωσης του συλλογικού βίου, αλλά και της ατομικής ανθρώπινης ύπαρξης σήμερα. Σήμερα, στον παγκοσμιοποιημένο τρόπο του βίου ή πολιτισμό, αλήθεια είναι η γνώση, που την εγκυρότητά της την εγγυάται μια υπέρτατη, αλάθητη αυθεντία ή μια κοινή των ανθρώπων συμφωνία – σύμβαση. Μπορούμε να συν-εννοηθούμε, σήμερα, όχι με βάση την εμπειρία της άμεσης σχέσης με την πραγματικότητα, αλλά μόνο με μια βουλητική, ατομική συγκατάθεση ή άρνηση – απόρριψη της κοινής σύμβασης που αφορά στη σημαινόμενη από τις λέξεις εμπειρία.

Η σχετικοποίηση της γνώσης – αλήθειας έχει φτάσει σήμερα σε τέτοιο σημείο, ώστε η γνώση πια (και ειδικότερα η πληροφόρηση) να έχει τελείως καταργηθεί. Με τις εικόνες και τις δημοσιογραφικές ανταποκρίσεις από το Κίεβο, στους πρώτους έναν ή δύο μήνες του εκεί πολέμου, είχαμε και οι πιο δύσπιστοι πεισθεί ότι αυτή η πανέμορφη πόλη έχει οριστικά καταστραφεί, και μόνο χαλάσματα υπάρχουν πια, ακατοίκητα, εξαιτίας του τερατώδους μίσους των Ρώσων για τους ομόδοξους αδελφούς τους Ουκρανούς. Οι άπειρες φωτογραφίες και ταινίες των ειδησεογραφικών πρακτορείων μάς είχαν πείσει, ότι ο πληθυσμός της Ουκρανίας έχει φύγει πανικόβλητος στους όμορους παραδείσους ειρήνης που εξασφαλίζει το ΝΑΤΟ. Ένας κωμικός ηθοποιός του θεάτρου έχει μετασχηματιστεί σε πολιτικό ανάστημα «Προέδρου Δημοκρατίας» και συνεγείρονται όλοι οι θεσμοί των κορυφαίων της εξουσίας στις ΗΠΑ για να τον τιμήσουν, παραβλέποντας την ανερμήνευτη ατημελησία του και τα ακροδεξιά φασιστοειδή που τον περιστοιχίζουν. >>>>

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας -> [...] Να σηκώσουμε ψηλά τα χέρια και να παραδωθούμε αμαχητί. Ή να σηκώσουμε τα μανίκια και να κάνουμε τα ζώπυρα φωτιά»....

 

«Να κάνουμε τα ζώπυρα φωτιά»

Christos Yiannaras | 09 Jan 2023

Αντιγράφω από αδημοσίευτο κείμενο του Θεόδωρου Παντούλα: «Στη φετεινή επέτειο του Πολυτεχνείου (17 του Νοέμβρη) κανόνιζαν φίλοι μου προσυγκέντρωση, για την καθιερωμένη πορεία. Ζήτησα από τους νεώτερους να έχουν μαζί τους σημαίες – made in China, βεβαίως, αλλά ελληνικές σημαίες. Αντέδρασαν ομοθύμως: “Οχι σημαίες, θα μας την πέσουν” – ήσαν κατηγορηματικοί στην άρνησή τους.

Τις μέρες που προηγήθηκαν της επετείου, σε ένα ατελιέ γραφικών τεχνών, παρακολούθησα μιαν ακόμη λαλέουσα απρέπεια. Ένας εκπαιδευτικός ετοίμαζε την αφίσα για τον σχολικό εορτασμό του Πολυτεχνείου, ζητώντας από την γραφίστρια να μεγαλώσει την ιστορική εικόνα της πύλης του Πολυτεχνείου, τόσο όσο να μην φαίνονται οι σημαίες που βρίσκονταν αμφιπλεύρως της πύλης – “να μην μας πούνε και εθνίκια”, όπως δικαιολογήθηκε. Έμεινα ενεός και μετανιώνω για την αμηχανία μου. Εξομολογήθηκα το περιστατικό σε φίλη, που ήταν επίσης υπεύθυνη για τον εορτασμό στο σχολείο της. Κι αυτή με τη σειρά της μου επιβεβαίωσε τον σκανδαλισμό των συναδέλφων της, όταν τους ανακοίνωσε ότι η γιορτή θα έκλεινε με τον εθνικό ύμνο: “Ε, όχι και τον εθνικό ύμνο στην επέτειο του Πολυτεχνείου”! αντέδρασαν ομοφώνως.

Όλα αυτά τα αναφέρω για να σας θυμίσω ότι την ώρα που το τανκ έριχνε την πόρτα του Πολυτεχνείου, ο νεαρός εκφωνητής του παράνομου ραδιοσταθμού του απήγγειλε τον εθνικό ύμνο –λυπάμαι που σας κακοκαρδίζω, αλλά δεν απήγγειλε ούτε τα “Στρουμφάκια” ούτε τη “Διεθνή”. Διονύσιο Σολωμό απήγγειλε ο άνθρωπος.

Αυτά το ’73. Σήμερα σκιαζόμαστε μην “μας την πέσουν”. Ποιοι θα μας την πέσουν, ποιοι είναι αυτοί που μας την πέφτουν; Ποιοι είναι οι πορτιέρηδες, οι νταβατζήδες του Πολυτεχνείου; Τους μνημόνευσα πριν από λίγο. Οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας είναι. Και κάποιοι νέοι, που είναι λιγότερο κομψοπρεπείς και πολύ πιο ειλικρινείς στην αρνησιπατρία τους: “στο Διάολο η οικογένεια, στο Διάολο η πατρίς, η Ελλάδα να πεθάνει, να ζήσουμε εμείς”.

Αν πίστευα ότι όλα αυτά είναι υπερβολές μιας βολεμένης νεότητας, δεν θα τα ανέφερα. Αν πίστευα ότι ανήκουν σε ένα περιθώριο, δεν θα τα κουβέντιαζα. Δεν ανήκουν όμως. Ένα “παλιόπανο” είναι η σημαία μας, που όταν δεν το παίρνει ο άνεμος, το κάνουμε προσάναμμα μόνοι μας! Ξέρετε γιατί σας μιλώ. Οι μαρτυρίες δεν λείπουν. Οι διαψεύσεις, ναι, λείπουν. Όπως λείπει και η ντομπροσύνη να παραδεχτούμε πως η πατρίδα κι ο πατριωτισμός μπορεί να μην είναι ακριβώς στον Διάολο, που τη στέλνουν τα καλόπαιδα, αλλά είναι, μετά βεβαιότητας, καθ’ οδόν. Αμφότερα βρίσκονται σε αποδρομή…

…Επί των ημερών μας, απλώς ολοκληρώνεται η τυμβωρυχία. Λογαριάστε πόση Ελλάδα μας απέμεινε και, κυρίως, ποια –αναφέρομαι στη μεταβίβαση της δημόσιας και της ιδιωτικής περιουσίας σε ξένα χέρια… στη διακομματική, αριστεροδεξιά φιλοδοξία να γίνει το Ελληνικό, το εκθαμβωτικό διαμάντι της Αττικής, ναός του τζόγου, να γίνει μπαρμπουτιέρα. Και τι μένει των Ελλήνων; Τους μέλλει να γίνουν γκρουπιέρηδες, παρκαδόροι και δανειολήπτες… Λοιπόν, σε ποια ακριβώς πατρίδα να ακουμπήσει ο πατριωτισμός; Κατάπιαμε πολύ ευρωπαϊσμό και δυσκολευόμαστε στη χώνεψή του. Κάθε τρεις και λίγο ρευόμαστε την αποστροφή μας για τον εαυτό μας και όχι για την έκπτωσή μας. Θέλουμε να ανήκουμε στη Δύση, όχι στη Γεωγραφία και στην Ιστορία μας. Αλλά, όποιος δεν ανήκει στην Ιστορία και στη Γεωγραφία, είναι φτερό στον άνεμο, άθυρμα, έρμαιο στον μεταμοντέρνο χυλό, που κατά τα λοιπά αυτορυθμίζεται μια χαρά, πουλώντας κι αγοράζοντας τα πάντα.

Τι μας μένει να υπερασπίσουμε; Την εθνική μας μοναξιά ή τον ΑΦΜ μας; Ποιων βωμών και ποιων εστιών να υπεραμυνθούμε; Θυμάστε τα λεβεντόπαιδα της ΕΟΚΑ, που πήραν τις ανηφοριές και η αποικιοκρατία τούς πήρε τα κεφάλια; Λοιπόν, αυτή η λεβεντιά τους, σήμερα μένει ακατάληπτη. Ένα όραμα κονόμας και ευζωίας και ανόδου έγινε το μέτρο ολονών μας.

…Ο πατριωτισμός δεν είναι ανιστόρητος κομπασμός, είναι ιστορημένη περηφάνια. Δεν είναι χουλιγκανισμός, είναι η από τα κόκαλα βγαλμένη ελευθερία, που δεν την έκανε ζάφτι καμιά αγχόνη… Είναι μια πέριξ του ιερού συγκρότηση, ένα πρόσφορο, μια προσφορά. Δεν είναι μια “απρόσωπη αγάπη” η πατρίδα. Είναι μια αγάπη που, για να το πω με λόγια του πάλαι ποτέ Σαββόπουλου, “έχει σώμα και θρησκεία”. Η θρησκεία έχει ακόμη θέση στις παράτες, αλλά έχει ξεθωριάσει. Τι υπολείπεται από το “σώμα”; Οι “σπασμένες σκέψεις από ξένες γλώσσες”;

Το κακό μάς βρήκε αδελφοί μου, και δεν μνημονεύουμε ούτε Διονύσιο Σολωμό ούτε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη… Το πανελλήνιο ξεβλάχεψε κάνοντας τους Έλληνες από ακέραιους ανθρώπους, ανάπηρους μικροεπενδυτές. Κι οι μικροεπενδυτές, όπως θα ξέρετε, κάνουν μίτιγκ, δεν κάνουν συνάξεις γιορτινές. Εδώ είναι ο καθείς και η οθόνη του, τηλεκρατία, επικουρούμενη επ’ εσχάτοις από την τηλεργασία. Μένουμε ασφαλείς και αποστειρωμένοι. Τι μένει να κάνουμε; Να σηκώσουμε ψηλά τα χέρια και να παραδωθούμε αμαχητί. Ή να σηκώσουμε τα μανίκια και να κάνουμε τα ζώπυρα φωτιά».

Christos Yiannaras

Ο Χρήστος Γιανναράς γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στα Πανεπιστήμια της Αθήνας, της Βόννης και της Σορβόννης. Επιφυλλιδογραφεί σε εφημερίδες παρεμβαίνοντας στην πολιτική και κοινωνική επικαιρότητα

===============================================================================================================================

ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ BLOG -> 

Ουσιαστικό[επεξεργασία]

ζώπυρο ουδέτερο

1. αναμμένο καρβουνάκι διατηρημένο σε στάχτη, που χρησιμεύει για την αναζωπύρωση της φωτιάς
2. (μεταφορικά) οτιδήποτε αναζωογονεί, αναγεννά ή εμψυχώνει