Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας.....

 [...] Σε κάθε χρόνο που περνάει, η ελληνικότητα του ελληνώνυμου κρατιδίου της Βαλκανικής γίνεται και περισσότερο μακρινή και ανέφικτη. 

Όλο και λιγότεροι ριγούν από τους στίχους του Νίκου Γκάτσου στη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, όλο και λιγότεροι ελληνώνυμοι αντιλαμβάνονται ποια λαμπερή ομορφιά στην προσωπική τους ζωή είναι κάποιοι στίχοι του Καβάφη, του Ελύτη, του Σικελιανού....

====================================================================================================================

Πολιτικά ασήμαντο το γλωσσικό

Christos Yiannaras | 03 Apr 2023

Το σύγχρονο ελλαδικό κράτος είναι πολιτειακό σχήμα με ιστορικό βίο μόλις διακοσίων ετών. Δημιουργήθηκε με την πρόθεση να μην είναι ελληνικό, να μιμείται «τα πεφωτισμένα και λελαμπρυσμένα της Εσπερίας γένη». Με δάνειους θεσμούς, μεταπρατικές λειτουργίες, εισαγόμενα ιδεολογήματα, πιθηκισμό των δυτικών αναγκών και προτύπων. >>>>>

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας -> «ψιλά γράμματα» ...

 

Το ήθος των λέξεων

Christos Yiannaras | 19 Dec 2022

«Δημοκρατία» (να θυµηθούµε τον ορισµό) είναι εκείνο το «πολίτευμα» (τρόπος οργάνωσης του βίου της «πόλεως»), που έχει στόχο την «κατ’ αλήθειαν» ύπαρξη των ανθρώπων.

Η οργανωμένη συλλογικότητα δεν υπηρετεί αποκλειστικά χρηστικές διευκολύνσεις του βίου. Στοχεύει η συνύπαρξη σε εκείνες τις σχέσεις κοινωνίας των ανθρώπινων αναγκών και επιδιώξεων, που μιμούνται ενεργά την αρμονία της συμπαντικής κοσμιότητας, τις λογικές (κατά λόγον) σχέσεις συνύπαρξης των υπαρκτών, αυτές που καθιστούν το σύμπαν κόσμον – κόσμημα.

Αθάνατος ο κόσμος, δηλαδή αθάνατη όχι η φθαρτή ύλη των υπαρκτών, αλλά ο τρόπος της ύπαρξης και της συνύπαρξής τους. Αυτή η αθανασία του τρόπου γίνεται πηγή από την οποία αντλούν την έμπνευσή τους οι χαρισματούχοι των Τεχνών, αποτυπώνουν την αθανασία της λογικής ετερότητας (μοναδικότητας και ανομοιότητας) στο μάρμαρο, στη ζωγραφιά, στη μελωδία, στο οικοδόμημα.

Θεσμοί και λειτουργίες της συνύπαρξης των υπαρκτών πραγματοποιούν και φανερώνουν τον αθάνατο λόγο-τρόπο της συμπαντικής αρμονίας και κοσμιότητας, λόγο-τρόπο της αθανασίας. Παράλληλα και συγχρόνως η ίδια συμπαντική αρμονία και κοσμιότητα βεβηλώνεται και καταστρέφεται από την ανθρώπινη εγωτική πλεονεξία, αυθαιρεσία, οίηση. Το ανθρώπινο είδος «δεν αντέχει πάρα πολλή πραγματικότητα» (cannot bear very much reality, Eliot). Πόλεμοι, σφαγές εκατομμυρίων ανθρώπων, βάναυση βεβήλωση της ζωής, της ομορφιάς, της μοναδικότητας, της σοφίας, που συμπυκνώνει και συγκεφαλαιώνει ο ασήμαντος μέσα στο αχανές σύμπαν πλανήτης μας.

Κανένας μας δεν ρωτάει «γιατί», στα βιβλία όπου πρωτοσυλλαβίσαμε τους γλωσσικούς κώδικες, φωτισμός του «νοήματος» δεν υπάρχει. Υπάρχει σέβας για μνημεία της Τέχνης ακατάλυτα από τον χρόνο, υπάρχει σοφία αιώνων λάμπουσα, άφθορη, μεγαλειώδης, όμως μια εξήγηση για τις σφαγές και τους βασανισμούς δεν ξεμυτίζει. Επιτέλους κάποτε οι αίτιοι και υπεύθυνοι του παραλογισμού των πολέμων ήταν οι ίδιοι παρόντες στην παραφροσύνη της αλληλοσφαγής, σήμερα διακυβεύεται μόνο η ανημπόρια της φτωχολογιάς και ο θάνατος των ανωνύμων. >>>>>>>>>

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας -> Στα βαθιά!!! - Κάντε μια προσπάθεια να τον διαβάσετε ....

 [...] Ενας ταλαντούχος ηγέτης είναι αδύνατο να συμβιβαστεί με πρωτοσέλιδους θαυμασμούς των «κοινωνικών» οραμάτων του, επαίνους ολιγογράμματων δημοσιογράφων και πρωτοβουλίες για κωμικές αυξήσεις μισθών και συντάξεων (πανάκεια πολιτικής «επιτυχίας»)....

===============================================================================================================================================

Κράτος σε αφασία

Christos Yiannaras | 06 Dec 2022

Το «νόημα» (αιτία και σκοπός) ή το «μη-νόημα» (ανοησία, τυχαιότητα) είναι τα πρώτα στη σκέψη μας ενδεχόμενα που οριοθετούν ερμηνευτικό «πεδίο» της υπαρκτικής αυτογνωσίας. Ο τρόμος στα μάτια της αντιλόπης, όταν την ξεσχίζουν τα νύχια και τα δόντια του λεόπαρδου, φανερώνει όχι ένα τυπικό σύμπτωμα ή φάση στη βιολογική διαδικασία του θανάτου, αλλά την ενστικτώδη επίγνωση του κυρίαρχου μέγιστου «κακού».

Το ζώο δεν ξέρει τι είναι ο μηδενισμός της ύπαρξης, έχει όμως την ενστικτώδη «πληροφόρηση» του απόλυτου κινδύνου που το απειλεί. Εμείς, τα νοήμονα υπαρκτά, προσδιορίζουμε ως απόλυτο κίνδυνο (μέγιστο, απεριόριστο) τον θάνατο. Κίνδυνο, όχι επικρεμάμενων δεινών, αλλά απόλυτης αγνωσίας. Το σύμπαν, ως ολότητα, με το κέντρο του να βρίσκεται παντού όπου θα μπορούσε να λειτουργήσει αίσθηση χώρου και χρόνου (του «εδώ» ή του «εκεί», του «εγγύς» ή του «μακράν», του «τώρα» ή του «άλλοτε») συνοψίζει αυτονόητες συντεταγμένες υποκειμενικής εμπειρίας του χώρου και του χρόνου, συνεπώς και της φθοράς, της άνθησης, της καρποφορίας. Με αναγκαίο τελικό δεδομένο, σε οποιεσδήποτε εκδοχές της ύπαρξης, τον θάνατο. Ο θάνατος είναι αδήριτη αναγκαιότητα, αλλά δυσφόρητη, ξέρουμε ότι οπωσδήποτε θα τον υποστούμε, αλλά δεν θέλουμε να ζούμε με αυτή τη βεβαιότητα – την απωθούμε.

Οι μεγάλες μάζες των ανθρώπων σε κάθε εποχή υιοθετούμε ερμηνείες του υπαρκτικού γεγονότος, ικανές να παρηγορήσουν την άγνοιά μας που καιροφυλαχτεί ανυπόφορα. Είναι δύσκολο, μάλλον αδύνατο να αποφύγουμε τον φόβο που συνοδεύει την άγνοια, όσο κι αν η λογική μας χτίζει επιδέξια στερεώματα ελπίδων άχρονης ζωής. Ίσως το κρίσιμο επίτευγμα είναι, ο πόθος της αιώνιας ύπαρξης να μην υπακούει στη λογική της κτιστής διάρκειας, αλλά στην υπέρλογη αχρονία του έρωτα – στην πληρότητα του πόθου, που από μόνος του καταργεί ποσοτικές μετρήσεις. Να εισπράττεις χαρά από τη σχέση, δίχως παρεμβολή του συμφέροντος, ίσως είναι το κορύφωμα της ερωτικής αυτοπροσφοράς, όχι της εγωτικής έμφοβης άμυνας.

Η πιο επικίνδυνη παγίδευση στην πλάνη που μας καθηλώνει σε αυταπάτες, είναι να γοητευθεί το εγώ από μια θωρακισμένη κατασφάλιση πειθάρχησης σε νόμους, κανόνες, διατάξεις – όπως ο Φαρισαίος των ευαγγελίων. Η λογική των νόμων (επιταγές της θρησκείας, της οργανωμένης συλλογικότητας, των κατά καιρούς ιδεολογημάτων) υπονομεύεται συχνότατα από την επίσης έμφυτη στον άνθρωπο αυταρέσκεια, τον ναρκισσισμό, την εξουσιολαγνεία.

Οι κοινωνίες που θέλουν, ειλικρινά και τίμια, να δικαιώνουν με συνέπεια όσους στόχους τις συγκροτούν (να εξασφαλίζουν θεσμούς κοινωνίας των βιοτικών αναγκών, της συλλογικής άμυνας, της δικαιοκρισίας, της προσωπικής καλλιέργειας και αξιοκρατίας) αποτυπώνουν την ειλικρίνεια και τον ρεαλισμό αυτών των στοχεύσεων στη νομοθεσία που διαμορφώνουν και στους θεσμούς που εφευρίσκουν. Νομοθεσίες που κατοχυρώνουν ασύδοτα και αφύσικα βίτσια ή αντικοινωνικά εγωκεντρικά καπρίτσια, σηματοδοτούν απλώς τον εκφυλισμό της κοινωνίας των αναγκών σε συλλογικό σύνδρομο αγελαίας αντιμαχίας ορέξεων.

Και η απατηλότερη, επικινδυνοδέστερη παγίδα στη νεωτερική κατάληξη της «ανατροπής όλων των αξιών» (die Umwertung aller Werte – Nietjsche) είναι η απόλυτη προτεραιότητα του επιδερμικού και εφήμερου, έναντι της αυθυπερβατικής σχέσης, της ελευθερίας από τη δυναστεία της χρησιμότητας και του ατομοκεντρισμού. Ενας ταλαντούχος ηγέτης είναι αδύνατο να συμβιβαστεί με πρωτοσέλιδους θαυμασμούς των «κοινωνικών» οραμάτων του, επαίνους ολιγογράμματων δημοσιογράφων και πρωτοβουλίες για κωμικές αυξήσεις μισθών και συντάξεων (πανάκεια πολιτικής «επιτυχίας»).

Για να καταξιωθεί και αξιοποιηθεί ευεργετικά για τη χώρα του ένας ταλαντούχος δημοσιογράφος, οι προϋποθέσεις είναι δυσκατόρθωτες, πρέπει να συμπέσουν πολλές «ευτυχείς συγκυρίες». Γι’ αυτό και, στο θεωρητικό πεδίο, συμφωνούμε όλοι – απαιτούμε αμεροληψία των δημοσιογράφων, νομοθετημένο αποκλεισμό οποιασδήποτε επέμβασης στο έργο τους.>>>>>

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας - > Το ελλαδικό (απλώς πια μόνο ελληνώνυμο) κράτος παρέδωσε τις ευθύνες του σχολείου στο φροντιστήριο....

 

Συμβιβασμός με την ανυπαρξία

Christos Yiannaras | 10 Oct 2022

Από το 1974 και μετά, με πρόσχημα την αντίσταση στο ενδεχόμενο μελλοντικής (φαντασιωδώς επερχόμενης) χούντας, όλες οι κυβερνήσεις, σοσιαλεπώνυμες ή μη, παρέδωσαν κάθε πτυχή του δημόσιου βίου σχετική με την «παιδεία» και τον «πολιτισμό» σε συντεχνίες πρωτουργών της «Αριστεράς» και της «προόδου».

Η οργιαστική ασυδοσία αυτής της επιλογής εξακολουθεί να ελέγχει τον λεγόμενο «πνευματικό» βίο της χώρας μοιράζοντας θώκους και οικονομικές προνομίες. Ανεχόμαστε όλοι την οργιαστική αυτή «προοδευτική» ασυδοσία, νομιμοποιούμε τις παραχαράξεις της «προόδου», πειθαρχούμε παθητικά στην προπαγανδιστική δολιότητα, στην απροκάλυπτη («δίχως αιδώ ή λύπην») τρομοκρατία, ειδικά στο πεδίο της εξωσχολικής παιδείας-καλλιέργειας.

Η κυρίως πολιτική, που ασκείται στη σχολική και πανεπιστημιακή εκπαίδευση, στα μετά τη δικτατορία χρόνια, εκμεταλλεύεται απροσχημάτιστα τις μαρξιστικές ετικέτες της «προόδου» και του ιστορικο-υλιστικού «ρεαλισμού». Στα σχολικά βιβλία δημοτικού και γυμνασίου η γνώση εξαντλείται στην κωδικοποιημένη πληροφορία, ο στόχος (και μόχθος) της «καλλιέργειας» διαστέλλεται από το άθλημα της σχέσης, της κοινωνίας των στόχων. Η γνώση δεν κοινωνείται, καταναλώνεται, ο δάσκαλος δεν είναι τόσο χρήσιμος όσο ο υπολογιστής.

Η πανδημία του «κορωνοϊού» διέλυσε το ελληνικό σχολείο, αλλά κανείς δεν τολμάει να το ομολογήσει – τρεις τουλάχιστον γενιές καταδικάστηκαν στον αναλφαβητισμό και τη δυσαναγνωσία. Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας δεν έχει τα διανοητικά προσόντα να αντιληφθεί, έστω, το πρόβλημα, συνεχίζει να μιλάει, να ενεργεί και να απαιτεί με τα αντανακλαστικά μικρονοϊκής ανεμελιάς ή αλλοδαπής δυσκαταληψίας. >>>>>>>>

Άρθρο με τη γραφίδα του καθηγητή φιλοσοφίας Χρήστου Γιανναρά ...

 ...Το συναρπαστικότερο στο υπαρκτικό θαύμα της ανθρώπινης ετερότητας, είναι το προνόμιο της ελευθερίας...

Καταλαβαίνουμε τη λέξη με ρεαλιστικό αντίκρισμα;

=====================================================================================================================================================

Η αλογία της αυτοχειρίας

Christos Yiannaras | 03 Oct 2022

Δυσερμήνευτη η ανθρώπινη ύπαρξη, η μόνη (μάλλον) λογική ύπαρξη στο αχανές σύμπαν. Αντιπαλεύει αινίγματα που δεν λύνονται (τουλάχιστον με την ανθρώπινη ικανότητα και θέληση), μοιάζει να αποτολμάει και τον αυτοαφανισμό της, ίσως σαν εκδικητική αυτοκαταξίωση.

Λέγεται ότι ο Στάλιν, σε κάποια χρονικά διαστήματα, υπέγραφε κάθε βράδυ την εκτέλεση έως και δύο χιλιάδων αντιπάλων του, πραγματικών ή κατά φαντασίαν. Η κόπια του Στάλιν, ο Χίτλερ, ήταν αρράγιστα πεπεισμένος ότι έπρεπε να αφανιστεί το «βιολογικό είδος» των Εβραίων. Σε κάθε εποχή, παντού και πάντοτε, η εκτρωματική λογική ολιγαρχικών τυράννων και παντοδαπών πλουτομανών, λειτουργεί με κώδικες παράνοιας και εγωλαγνείας.

Σίγουρα, είμαστε εκατομμύρια οι ζώντες θνητοί, που έχουμε δει, σε τηλεοπτικές οθόνες, τον Βλαδίμηρο Πούτιν να προσκυνάει, με ανεπιτήδευτη αυθορμησία, τις Εικόνες της ορθόδοξης εκκλησιαστικής παράδοσης και λατρείας. Τα διεθνή Μονοπώλια Ενημέρωσης, όλα ομοθυμαδόν βδελυσσόμενα τον Πούτιν, μας βεβαιώνουν ότι είναι διπρόσωπος αυτός ο άνδρας, αδίστακτος και αρρωστημένα επηρμένος, σταυροκοπιέται για να ξεγελάει τους αφελείς, την ίδια ώρα που ισοπεδώνει ουκρανικές μεγαλουπόλεις και βιομηχανοποιεί τον θάνατο.

Το κλίμα είναι τόσο οξυμμένο και οι «πληροφορίες» τόσο αντιφατικές, ώστε να χάνεται κάθε ελπίδα συν-εννόησης. Υπάρχουν ερωτήματα, που μοιάζει αδιανόητο να τεθούν, γιατί θα επιτείνουν την αντιπαλότητα και το πάθος. Οταν οι φασίστες και οι ναζιστές ετοιμάζονταν πυρετωδώς για τη φρίκη του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, οι δυτικές κοινωνίες προέκριναν την αδιαφορία και ανεμελιά. Σήμερα μοιάζει να επιχαίρουν, που μια πολεμική σύρραξη θα τονώσει οικονομικά τις «βιομηχανίες του θανάτου».

Τόση ευφυΐα εκατέρωθεν και η κατάληξη αφανισμός.

Η άκρως προηγμένη Δύση σαφώς προετοιμάζει τα προσχήματα που θα δικαιολογήσουν, χωρίς φανερά να δικαιώνουν, μιαν ακόμα παγκόσμια φρικωδία. Μοιάζει να μην υπάρχει «ιθύνων νους» σε αυτή την προετοιμασία, πρόκειται μάλλον για την αυτοματοποιημένη, ακαταγώνιστη δυναμική της «θέλησης για δύναμη» (der Wille zur Macht) που έλεγε ο Νίτσε. Διαβάζουμε για συμφορές, στερήσεις, παγίδες θανάτου, επιδείνωση του τρόμου, που μας περιμένουν στον φετινό χειμώνα. Για όλα αυτά θα φταίει ο δαιμόνιος Πούτιν, ένσαρκη αιτία κάθε αναμενόμενης οδύνης. Δεν είναι οπωσδήποτε μονόδρομος, φτηνιάρικη δυτική προπαγάνδα, όλες αυτές οι απειλές, όμως το στοιχειώδες αίτημα του δυτικού ορθολογισμού «να ακούγεται πάντοτε και η άλλη πλευρά» (audiatur et altera pars) μοιάζει μεθοδικά αποκλεισμένο. Ωσάν η Δύση να ζήλεψε τον σταλινισμό, τον μονόδρομο της προπαγάνδας και της αδίστακτης μονομέρειας.

Μην ξεχνάμε ότι ακόμα και το χιλιοταπεινωμένο ελληνώνυμο κρατίδιο, παραδομένο από τους Δυτικούς «συμμάχους» του στον καθημερινό εξευτελισμό από τον χυδαίο πρωτογονισμό των Τούρκων, δέχθηκε να οργανώσει πέρυσι επίσημη τιμητική υποδοχή του προέδρου της Ουκρανίας. Και υποχρεώθηκε εξευτελιστικά να συμβιβαστεί με την υποκατάσταση της φιέστας από βιντεοσκοπημένη κενή μεγαλοστομία, πλαισιωμένη από κομπάρσους, τυπικά δείγματα ακροδεξιάς αλαζονείας.

Τα λεγόμενα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης έχουν ολοκληρωτικά υποταχθεί στις σκοπιμότητες κερδοφορίας, διαφημίζουν ή έντεχνα δυσφημούν εμπορεύσιμα προϊόντα της διεθνοποιημένης αγοράς. Χαρακτηριστικό ότι και η ραδιοτηλεοπτική παραγωγή αξιολογείται μόνο με κριτήρια καταναλωτικής ζήτησης. Τόσο, ώστε να έχει κανείς την εντύπωση ότι η απάνθρωπη εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία ήταν μια ακριβά εξαγορασμένη εξυπηρέτηση της πολεμικής βιομηχανίας (έρευνας, εξειδικευμένης γνώσης, δοκιμασίας υλικών) σε Αμερική, Ευρώπη, και όχι μόνο.

Αν, τελικά, με κάποιο λάθος από τα αθέλητα και αναπότρεπτα, οδηγηθεί η ανθρωπότητα στον εφιάλτη γενικευμένου πολέμου, η «κάθαρση» θα είναι μόνο ανώφελος στεναγμός των όποιων ανθρωποειδών υπολειφθούν του ολέθρου. Αλλά αυτό ακριβώς το προνόμιο επιλογής της ζωής ή του θανάτου ορίζει και φωτίζει την υπαρκτική μοναδικότητα του ανθρώπου, τον καθιστά «εικόνα» της Αιτιώδους Αρχής τού υπάρχειν. Μπορεί να πει «ναι» ή «όχι» στην ύπαρξη, στη ζωή, στην υπαρκτική πληρότητα. Το συναρπαστικότερο στο υπαρκτικό θαύμα της ανθρώπινης ετερότητας, είναι το προνόμιο της ελευθερίας.

Καταλαβαίνουμε τη λέξη με ρεαλιστικό αντίκρισμα;

Ο καθηγητής φιλοσοφίας Χρήστος Γιανναράς -> «συνεχώς γυρίζει στον τόπο του εγκλήματος»... και εμείς το θέλουμε ...

 

Θανατηφόρες ασημαντότητες

Christos Yiannaras | 29 Aug 2022

Ένας διάσημος ηθοποιός ή μουσουργός ή ζωγράφος ή συγ-γραφέας ενδιαφέρει τα «ΜΜΕ», όχι για το ταλέντο ή τη σοφία του, αλλά μόνο για τις «πικάντικες» λεπτομέρειες της ιδιωτικής του ζωής. Το ίδιο περίπου συμβαίνει και με την πολιτική: Ενδιαφέρει τα ΜΜΕ, όχι η πραγματικότητα της πολιτικής που αφορά στην ίδια τη ζωή μας, αλλά οι «πικάντικες» λεπτομέρειες των κυβερνητικών και κομματικών παρασκηνίων, που μυθοποιούν ένα, ασήμαντο ποιοτικά, επαγγελματικό συνάφι.

Όμως, αυτή η μετάθεση της πολιτικής στο πικάντικο περιθώριο του κοινωνικού βίου, είναι φανερό ότι μειώνει δραματικά τις δυνατότητες παραγωγής πολιτικής ευφυΐας και τόλμης, ανανέωσης των πολιτικών δυνάμεων, γόνιμου μετασχηματισμού των κομματικών οριοθετήσεων. Κάθε ενδεχόμενο να επιχειρηθούν ανακατατάξεις, ιδεολογικές αναθεωρήσεις, προσωπικές αμοιβαίες προσεγγίσεις, θα δώσει αμέσως το έναυσμα για να παραχθεί, κρετινική αλλά αδίστακτη, ραδιοτηλεοπτική φημολογία, παραπληροφόρηση, διασυρμός προθέσεων και ανθρώπων.

Έτσι, χάρη στα ΜΜΕ και στη φρενίτιδα ανταγωνισμού τους, βαθαίνει και διευρύνεται το νοσηρό χάσμα ανάμεσα στην κοινωνία και στην πολιτική. Εδραιώνεται στις συνειδήσεις η εικόνα (και πεποίθηση) πως οι πολιτικοί συγκροτούν ένα ιδιότυπο και κλειστό τζετ σετ, με συμφωνημένες ομαδοποιήσεις, με τις δικές του απολαύσεις και διακινδυνεύσεις, τους δικούς του «νονούς», τα χειροφιλήματα, τις «εκκαθαρίσεις», τους αφοσιωμένους και τους εξωμότες.

Το ακόμη χειρότερο: Επειδή κάθε ανανεωτική πρωτοβουλία υπόκειται στην τρομοκρατία παραμορφωτικής ερμηνείας της από τα ΜΜΕ, το πολιτικό σκηνικό μεταβάλλεται σε ακίνητο τέλμα. Τίποτα δεν αλλάζει, τα κομματικά σχήματα παγιώνονται, οσοδήποτε φθαρμένα κι αν αποδείχνονται καθημερινά, όσο κι αν αχρηστεύονται από εσωτερικές διχοστασίες.

Σε συνθήκες υγιούς κοινωνικού βίου, το κυβερνών στην Ελλάδα κόμμα, όπως και το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, θα είχαν οπωσδήποτε διαλυθεί: θα είχαν τροφοδοτήσει (με κρισαρισμένο από τις εξελίξεις ανθρώπινο υλικό) τη δημιουργία καινούργιων σχημάτων. Ίσως καινούργιων πολιτικών προτάσεων. Πέρα από τις ψευδείς εντυπώσεις, που καλλιεργούν για λόγους παραπλάνησης των αφελών, τα κόμματα επιβιώνουν μόνο από τη δίψα της εξουσίας. Δεν έχουν ιδεολογία, κοινωνική πρόταση, ρεαλιστικές στοχεύσεις, ούτε στελέχη με την ποιότητα και ωριμότητα που απαιτεί η καρποφόρα άσκηση εξουσίας.

Σαράντα οχτώ ολόκληρα χρόνια, ύστερα από εφτάχρονη εμπειρία μιας καθ’ όλα φαιδρής δικτατορίας συνταγματαρχών, η χώρα έχει τελματώσει ανέλπιδα σε παιδαριώδη πολιτικά ρητορεύματα, δίχως το παραμικρό ίχνος αυτοσεβασμού. Η Ελλάδα είναι πάντοτε (και με ηλίθια καύχηση) «μπαίγνιο» των δανειστών της, με πλασματική (ουσιαστικά ανύπαρκτη) κοινωνική συνοχή, καλπάζοντα αναλφαβητισμό, ιλιγγιώδη πρωτογονισμό «πληροφόρησης», τρομακτικό ποσοστό του πληθυσμού να επιβιώνει σε πάρεργα «του ποδαριού».

Νουνεχής άνθρωπος δεν είναι δυνατό να ελπίσει ότι η αναποτελεσματικότητα της σημερινής κυβέρνησης θα εκλείψει, ως διά μαγείας, στους λίγους μήνες πριν από τις εκλογές. Οτι θα αλλάξει ριζικά η λογική και η δόμηση των κρατικών λειτουργιών, ότι το συλλογικό συμφέρον θα υποκαταστήσει, τίμια και αδιάλλακτα, τις εκλογικές σκοπιμότητες, ότι η αξιοκρατία θα εξαφανίσει την υποταγή υπουργείων στους ευνοούμενους ξένων πρεσβειών.

Το πιθανότερο είναι ότι η ελλαδική κοινωνία έχει φτάσει στα όρια της παρακμιακής αποδυνάμωσης, όρια των δυνατοτήτων «εκσυγχρονισμού» της. Τόσο μπορούσε, δεν μπορεί περισσότερο. Κατόρθωσε, με ρομαντικές ρητορείες, την είσοδό της στην Ε.Ε. Πέτυχε και με λογιστικές αλχημείες, τη συμπερίληψη της «αεριτζίδικης» οικονομίας της στη Νομισματική Ενοποίηση. Κατάκτησε και τα δύο αυτά επιτεύγματα η ελλαδική κοινωνία, δίχως να μεταβάλει, ούτε ελάχιστα, τη νοοτροπία, τους εθισμούς, τα παγιωμένα παθογόνα αντανακλαστικά της. Το καινούργιο κρασί μπήκε σε απελπιστικά φθαρμένους ασκούς.

Η πορεία ενός ιστορικού λαού προς την οριστική του εξαφάνιση είναι αργή, έχει τη βραδύτητα της κόπωσης και την αδράνεια της παραλυτικής ανεμελιάς. Δεν αντέχει η κοινωνία τον μόχθο μιας επανεκκίνησης. Ούτε καν τον μετρητή αντοχής: την ετοιμότητα (δηλαδή τη θέληση) να ξαναζωντανέψει η Παιδεία, να ξαναλειτουργήσει σχολειό, να σχεδιαστεί εξ υπαρχής η λειτουργία – αξιοπρέπεια του ελληνικού Πανεπιστημίου.

Μια νεκρή κοινωνία φωνάζει τη νέκρα της με τη στελέχωση του υπουργείου Παιδείας, την εμμονή στην ολέθρια ταύτιση της Παιδείας με τη χρησιμότητα, τη φροντιστηριοποίηση του σχολειού και την αυτονόμηση των πανεπιστημίων από τη σύνδεσή τους με τις εγχώριες κοινωνικές ανάγκες και στοχεύσεις.

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας -> Αναξιοπρεπές πια επάγγελμα η πολιτική...

… πρέπει να είμαστε ευγνώμονες που υπάρχουν ακόμη άνθρωποι διατεθειμένοι να το αναλάβουν! …

=========================================================================================================================

Κατεστημένη παραχάραξη

Christos Yiannaras | 01 Aug 2022

Τί είναι η κομματοκρατία; Έσχατη αλλοτρίωση της δημοκρατίας στη Νεωτερικότητα. Το πολυκομματικό σύστημα παύει να είναι αντιπροσωπευτικό, τα κόμματα αυτονομούνται από την κοινωνία των πολιτών, συγκροτούν καθεστώς ολιγαρχίας. Στυγνή ολιγαρχία ανεξέλεγκτων «Διευθυντηρίων», που νομιμοποιείται τυπικά κάθε τέσσερα χρόνια, με την ψήφο του λαού. Για την υφαρπαγή της ψήφου επιστρατεύονται οι υπερσύγχρονες τεχνικές του «μάρκετιγκ» – τεχνικές πλύσης εγκεφάλου των μαζών, πληρωμένες με μυθώδη ποσά για την κατασκευή ψευδαισθητικών εντυπώσεων.

Στο καθεστώς της «κομματοκρατίας» δεν υπάρχει πτυχή του κοινωνικού και του κρατικού βίου που να μην υπηρετεί πρωτίστως (ή αποκλειστικά) τα κόμματα. Το Σύνταγμα το συντάσσουν τα κόμματα, το ψηφίζουν τα κόμματα, το αναθεωρούν τα κόμματα, ερήμην του λαού. Τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας (εγγυητή του πολιτεύματος) τον εκλέγουν τα κόμματα με παρασκηνιακό μεταξύ τους αλισβερίσι. Τους προέδρους των Ανώτατων Δικαστηρίων, το ίδιο. Την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων, επίσης. Ο συνδικαλισμός είναι, απροσχημάτιστα και αναιδέστατα, κομματικός: υπηρετεί τις σκοπιμότητες των κομμάτων, όχι το δίκιο των εργαζομένων – γι’ αυτό και η χώρα οδηγήθηκε νομοτελειακά στην ολοκληρωτική αποβιομηχάνισή της. 

Η τοπική δήθεν «αυτοδιοίκηση», κομματικά κατευθυνόμενη, τα ΜΜΕ, διαπλεκόμενα με τα κόμματα, έχουν μετασχηματίσει το δημόσιο ήθος σε αδιάντροπη χυδαιότητα. Οι εκλογές πρυτάνεων και προέδρων τμημάτων στα Πανεπιστήμια συνεπικουρούν το καινούργιο κοινωνικό μας ήθος: τον αμοραλισμό. 

Δεν απομένει πια στο λαό των Ελλήνων η παραμικρή δυνατότητα να αξιοποιήσει τα δικά του θησαυρίσματα, τη δική του αρχοντική αξιοπρέπεια. >>>>>>>

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας -> ο Μεγάλος Δάσκαλος !

 [...] Για την ελληνική συνείδηση δημοκρατία θα είναι πάντα η αυτοδιαχειριζόμενη κοινότητα, η ευρύτερη οικογένεια κάθε ανθρώπου...

==============================================================================================================

Μεθοδευμένη αρνησιπατρία

Christos Yiannaras | 17 Jul 2022

Όταν η δημοκρατία είναι μόνο πρόσχημα και κενή ρητορεία, τα περιθώρια ενδοκυβερνητικών και εσωκομματικών διαφορών και αντιθέσεων διευρύνονται στο έπακρο. Τότε τα ίδια τα κόμματα δεν είναι πολιτικοί σχηματισμοί, δεν εκφράζουν ανάγκες και στόχους συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων. Ομολογούν με αφελή καύχηση ότι είναι «πολυσυλλεκτικά», όχι μόνο ψήφων αλλά και απόψεων, ιδεολογικών αντιλήψεων, ιδιοτελών επιδιώξεων. Είναι, δηλαδή, α-πολιτικά συνδικάτα συμφερόντων.

Γι’ αυτό και τα κομματικά συνέδρια, οι κεντρικές επιτροπές, τα εκτελεστικά γραφεία των κομμάτων λειτουργούν στην προσχηματική «δημοκρατία» μόνο σαν εκφάνσεις ενός στερεότυπου τελετουργικού. Ούτε εκφράζουν κοινωνικά αιτήματα, ούτε παράγουν πολιτική. Φιλοξενούν ρητορικές κορόνες και υπηρετούν κενά προσχήματα – κυρίως τηλεοπτικές εντυπώσεις.

Δεν έχει, επομένως, κανένα νόημα η ηθικολογική προτροπή προς τους διαφωνούντες με την κυβέρνησή τους υπουργούς, να εκθέτουν τις διαφωνίες τους στα «κομματικά όργανα», προτού τις δημοσιοποιήσουν. Είναι σαν να τους προτρέπει κανείς να σπείρουν σιτάρι στην άσφαλτο. Να προσαγάγουν πολιτικές προτάσεις και πολιτικό προβληματισμό σε χώρους που έχουν συγκροτηθεί για να είναι πολιτικά άγονοι και μόνο εθιμοτυπικά διακοσμητικοί.

Στις προσχηματικές δημοκρατίες, να είσαι υπουργός, δεν σημαίνει ότι ασκείς πολιτική. Κατά κανόνα, περνάς το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας με τηλεφωνήματα και επισκέψεις της εκλογικής σου πελατείας. Αν τα περιθώρια για ρουσφέτια έχουν αναγκαστικά περιοριστεί, παρέχεις στην πελατεία σου ψυχολογική τόνωση και παρηγορητική κατανόηση. Το σπουδαιότερο έργο σου είναι να βρίσκεις τρόπους επιδέξιου συμβιβασμού με τα ενδοϋπουργικά και τα έξωθεν συμφέροντα που διαπλέκονται στον τομέα σου και υπαγορεύουν την πολιτική του υπουργείου σου. Αν είσαι ιδιαίτερα φιλόδοξος, προσπαθείς εσπευσμένα να προωθήσεις δυο-τρεις δευτερεύουσες πρωτοβουλίες που ξέρεις ότι θα είναι βραχύβιες, αφού ο διάδοχός σου στο υπουργείο θα τις ξηλώσει οπωσδήποτε, για να πειραματιστεί με δικές του.

Δεν μετέχουν σε συνολικές κυβερνητικές ευθύνες οι υπουργοί μιας προσχηματικής δημοκρατίας. Γι’ αυτό και οι τολμηρότεροι (συνήθως όσοι αποβλέπουν στην πρωθυπουργική καθέδρα) δεν διστάζουν να δημοσιοποιούν την κριτική τους ή τις αντιρρήσεις τους για κάποιες πτυχές του κυβερνητικού έργου, για την καταλληλότητα ή όχι συναδέλφων τους, για τη στρατηγική συγκεκριμένου υπουργείου. Έτσι προσπαθούν να διασώσουν έναν διακοσμητικό, αλλά διακριτό ρόλο, αφού η άσκηση πολιτικής έχει αποκλειστεί από τις αρμοδιότητές τους. Λογικό και συγγνωστό.

Αλλά και σπάνιο. Κατά κανόνα, η υπουργοποιημένη κομματική υπαλληλία περιφέρεται σε τηλεοράσεις και ραδιοθαλάμους (είναι μέσα στις υποχρεώσεις του καθημερινού ασφυκτικού προγράμματος) μόνο για να εκθειάσουν τον πρωθυπουργό και το κυβερνητικό έργο, εξωραΐζοντας ακόμα και τις πιο εξόφθαλμες αποτυχίες της κυβέρνησης. Τότε είναι που ο αξιοπρεπής πολίτης δείχνει στα παιδιά του την εικόνα αυτών των θλιβερών θυμάτων της εξουσιολαγνείας, για να πει: «Προσέξτε, μην φθάσετε ποτέ σε τέτοιον ανθρώπινο εκπεσμό».

Όταν η δημοκρατία είναι μόνο πρόσχημα και κενή ρητορεία, τα περιθώρια ενδοκυβερνητικών και εσωκομματικών διαφορών και αντιθέσεων διευρύνονται στο έπακρο. Τα ίδια τα κόμματα δεν είναι πολιτικοί σχηματισμοί, δεν απηχούν ανάγκες και στόχους συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων. Το ομολογούν με αφελή καύχηση ότι είναι «πολυσυλλεκτικά», όχι μόνο ψήφων αλλά και απόψεων, ιδεολογικών αντιλήψεων, κοινωνικών επιδιώξεων. Δηλαδή, α-πολιτικά συνδικάτα συμφερόντων.

Τουλάχιστον να επιβιώνει έστω και σε ελάχιστο λήμμα λαού η συνείδηση: τι είναι «δημοκρατία» και τι ωμή απάτη. Για την ελληνική συνείδηση δημοκρατία θα είναι πάντα η αυτοδιαχειριζόμενη κοινότητα, η ευρύτερη οικογένεια κάθε ανθρώπου.

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας - > πως αλλιώς να μας τα πει, μήπως βρούμε το δρόμο μας...

 [...]Κάποτε, σε κάθε ελληνικό χωριό ήταν φανερή η καύχηση για τη χαρά και το σφρίγος της συλλογικότητας. «Φτιάξαμε πλατεία, χτίσαμε σχολειό, φέραμε νερό» – αρχοντική καύχηση, στην κυριολεξία. Τώρα, ρίχνει χαλάζι και ο Έλληνας διαμαρτύρεται: «πού είναι το κράτος»!...

===========================================================

«Πού είναι το κράτος;»

Christos Yiannaras | 19 Jun 2022

Το βιβλίο του Στέλιου Ράμφου «Διακόσια χρόνια γέννα» (Εκδόσεις «Αρμός» 2022) θα τολμούσα να πω ότι είναι το γονιμότερο αποκύημα των «εορτασμών» για τους δύο αιώνες από την εθνεγερσία μας των Ελλήνων, στην περυσινή χρονιά. Δυστυχώς, οι κρατικές εκδηλώσεις για την επέτειο ήταν όλες (ας συχωρεθεί η γενίκευση) νεκροφόρες: Υπηρετούσαν τη λογική και τα τεχνάσματα του επιδερμικού εντυπωσιασμού – κραύγαζαν ότι ήσαν «αναθέσεις» με στόχο αποκλειστικό να ικανοποιηθούν, με το κρατικό μπαξίσι, οι κομματικοί αετονύχηδες της ετοιμοπαράδοτης φτήνιας, της κονσερβοποιημένης εντυπωσιοθηρίας.

Το βιβλίο του Ράμφου επαναθέτει το δραματικό ερώτημα: Γιατί οι συνεχιστές μιας χιλιόχρονης αυτοκρατορίας υψηλού ελληνικού πολιτισμού (του χλευαστικά λεγόμενου στη Δύση «βυζαντινού») δεν κατάφεραν, με την εξέγερσή τους, αν όχι να επανασυνδεθούν με την αυτοκρατορική τους παράδοση, να ξαναστήσουν τουλάχιστον ένα κρατικό σχήμα με άξονα την ιδιαιτερότητα πολιτισμού των Ελλήνων. Να μείνουν ανυπότακτοι στην παθητική μίμηση του ευρωπαϊκού «δικαιώματος», δηλαδή της ωμής χρησιμοθηρίας.

Με ποικίλους τρόπους και αφορμές ο Ράμφος επιμένει σε μια θεμελιακή απορία: Γιατί οι Έλληνες της Τουρκοκρατίας ανέδειξαν υπόδειγμα συνύπαρξης την κοινότητα και απέτυχαν παταγωδώς (με μαζοχιστική καταστροφικότητα) να συγκροτήσουν τις κοινότητες σε ενιαίο κράτος; Υπάρχει απάντηση στο ερώτημα, την παραθέτει όμως χωρίς να εμπιστεύεται την ερμηνευτική της ισχύ. Λέει: «Η ερμηνεία που θέλει τους εμφυλίους του Εικοσιένα προϊόν αντιδράσεως του κοινοτικού πνεύματος στη δημιουργία εθνικού κράτους, δύσκολα μπορεί να επικαλεσθή το στερεοελλαδιτικό παράδειγμα υπέρ της».

Θα μπορούσε ίσως μια άλλη εκδοχή να φωτίσει πληρέστερα τα αρνητικά γεννήματα του φατριασμού και της ασυνεννοησίας: Ρέπουν στους διχασμούς οι Ρωμιοί Έλληνες, αλλά αποδείχτηκαν και εντελώς ανυποψίαστοι για την πανουργία στην «πολιτική», πεδίο στο οποίο τα «λελαμπρυσμένα της Εσπερίας έθνη» είχαν εκπληκτικά εκπαιδευτεί στους ζοφερούς αιώνες του σκοτεινού τους μεσαίωνα. Και μόνο η εμπλοκή της αγγλικής και γαλλικής πρεσβείας στην υπονόμευση και τελικά στη δολοφονία του Καποδίστρια, προσφέρει προφανέστατο υλικό για αξιολόγηση του ρόλου που έπαιζαν οι Ευρωπαϊκές Πρεσβείες στο ελάχιστο ελλαδικό προτεκτοράτο τους.

Δεν πρέπει να είναι τυχαίο που, ακόμα μέχρι σήμερα, ο ασφυκτικός δυτικός έλεγχος του ελλαδικού κρατιδίου συντηρεί, σχεδόν με πείσμα, τη διάλυση και κατασυκοφάντηση του θεσμού των αυτοδιαχειριζόμενων κοινοτήτων. Οι αυτοδιαχειριζόμενες κοινότητες σάρκωναν τη συνέχεια της «πόλεως» και του «πολιτικού» βίου των Ελλήνων, δηλαδή το «κοινόν άθλημα της αληθείας», που δεν ήταν κάποια ιδεολογική, προαποφασισμένη «ορθότητα», αλλά κατόρθωμα έλλογου βίου, κοινοτικού.

Κανένας δεν μπορεί να αποδείξει ότι οι Ευρωπαίοι υπονόμευαν ή απαγόρευσαν στους επαναστατημένους Έλληνες να θεμελιώσουν την ελεύθερη συλλογική τους υπόσταση σε ό,τι ήξεραν και πίστευαν: στο πρότυπο της «πόλεως» και της «εκκλησίας» του δήμου. Αξίζει να μελετηθούν οι συνθήκες, οι προϋποθέσεις και οι σκοπιμότητες που επέβαλαν να θεμελιωθεί η κρατική υπόσταση του νεκραναστημένου Ελληνισμού στον πιθηκισμό του δυτικού μοντέλου: στο Δίκαιο και στους εξουσιαστικούς θεσμούς που είχε γεννήσει η νεωτερική Δύση.

Πολύ αργότερα, στον 20ό πια αιώνα, οι μαχητικές συγγραφές και τα οράματα των Κωνσταντίνου Καραβίδα, Νίκου Πανταζόπουλου, Νικ. Μοσχοβάκη, ξαναθύμισαν στην ελληνική κοινωνία, ως οργανική συνέχεια της αρχαιοελληνικής «πόλεως» και δημοκρατίας, τον κοινοτισμό: Την κατά δήμο, κατά περιφέρεια, κατά κράτος καθολική λήψη αποφάσεων από τους πολίτες, μέσα από θεσμούς που οι ίδιοι δημιουργούν – δομές κοινοτικές πολιτικο-οικονομικές, δημοψηφίσματα, συνελεύσεις, τοπικά κοινοβούλια. Ο κοινοτισμός ήταν το μόνο όραμα εφαρμοσμένης άμεσης δημοκρατίας που εμφανίστηκε ως πρόταση, για ελάχιστες δεκαετίες στο πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα, θυμίζοντας την αγεφύρωτη διαφορά Ελληνισμού και μεταρωμαϊκής Δύσης.

Κάποτε, σε κάθε ελληνικό χωριό ήταν φανερή η καύχηση για τη χαρά και το σφρίγος της συλλογικότητας. «Φτιάξαμε πλατεία, χτίσαμε σχολειό, φέραμε νερό» – αρχοντική καύχηση, στην κυριολεξία. Τώρα, ρίχνει χαλάζι και ο Έλληνας διαμαρτύρεται: «πού είναι το κράτος»!

 

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας -> [...] Στην Ελλάδα σχεδόν κάθε πολίτης κουβαλάει δυσβάσταχτο φορτίο ντροπής για το επίπεδο του πολιτικού βίου της χώρας....

 [...] Ο Ροΐδης χλεύασε τη μονότροπη επιδίωξη των ανθρώπων της πολιτικής να μισθοδοτούν την ιδιοτέλεια και την απληστία ψηφοφόρων που ζητάνε μόνο «να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι»...

================================================================

Άγνωστη στην πολιτική η τόλμη

Christos Yiannaras | 06 Jun 2022

Έχει κάθε ανθρώπινη συλλογικότητα τη δική της κοινή γλώσσα –κώδικα προφορικό και γραπτό για να σημαίνονται πρόσωπα, πράγματα, ενεργήματα, επιθυμίες, στοχεύσεις. Σηματοδοτούμε, με κοινό σε κάθε συλλογική συνύπαρξη κώδικα, ατομικές, μοναδικές και ανόμοιες εμπειρίες αυτεξουσιότητας, αυτοβουλίας, αυτονομίας, αυτενέργειας – κοινοποιούμε το απολύτως ιδιωτικό και ανεπανάληπτο, το κοινωνούμε.

Κάποτε ονομάζαμε «δημόσιο» ένα φυσικό αγαθό ή ανθρώπινο τεχνούργημα κοινής ανάγκης και κοινής χρήσης: την ύδρευση, το ηλεκτρικό ρεύμα, τον καλοστρωμένο δρόμο, ένα «πάρκο» στην πόλη. Πληρώναμε φόρους, για να λειτουργούν συλλογικές εξυπηρετήσεις. Ό,τι ήταν «δημόσιο» σήμαινε ότι το συντηρούσαμε με τη συνδρομή μας όλοι, προκειμένου η εξυπηρέτηση να είναι κοινή.

Κοντολογίς, όταν κάποτε χαρακτηρίζαμε κάτι ως «δημόσιο», το θεωρούσαμε αυτονόητα ως έργο ή υπηρεσία «κοινής ωφέλειας», εισπράτταμε το όφελος ως κοινόχρηστο αγαθό. «Δημόσιος» ήταν ο δρόμος, η πλατεία, το πάρκο, τα σχολεία, η εκκλησιά, κάθε τι που όλος ο «δήμος» (κάθε πολίτης) μπορούσε να το χρησιμοποιήσει ελεύθερα, σαν ιδιοκτησία του, χωρίς κόστος, δωρεάν. Σήμερα, για να «πεταχτεί» ο πολίτης από την Αθήνα ως την Ελευσίνα ή τη Θήβα πρέπει να πληρώσει τέσσερις (4) φορές «διόδια», ποσά δυσανάλογα προς τις αποδοχές όχι χειρώνακτα εργάτη, αλλά και πολυσπουδαγμένου επιστήμονα.

Τα διόδια, οι φόροι (άμεσοι και έμμεσοι), τα «τέλη» που καταβάλλει ο πολίτης για κάθε εξυπηρέτησή του από τις τοπικές αρχές ή την κεντρική εξουσία, συναθροιζόμενα όλα καταλήγουν κάποτε να δεσμεύουν τον πολίτη σε σημείο που δεν διαφοροποιείται η πολιτική «ελευθερία» του από την τυραννία της υποταγής σε ξενική δουλεία και κατοχή. Υπάρχουν χώρες όπου όσοι πολίτες επέλεξαν ως πηγή βιοπορισμού τους την εξυπηρέτηση των κοινών αναγκών, αμειβόμενοι από τον κοινό κορβανά, εξελίσσονται νομοτελειακά σε τυράννους των συμπολιτών τους.

Αφετηρία, αλλά και αιτιώδης αρχή αυτής της θλιβερής διαστροφής είναι, κατά τα φαινόμενα, οι αντιφάσεις της πολιτικής: το υψηλό επίπεδο των λόγων, της θεωρίας, και η οδυνηρή (συχνά ακόμα και καταστροφική) ιδιοτέλεια της πράξης, των πολιτικών αποφάσεων, του ηγετικού ήθους. Ο Ροΐδης χλεύασε τη μονότροπη επιδίωξη των ανθρώπων της πολιτικής να μισθοδοτούν την ιδιοτέλεια και την απληστία ψηφοφόρων που ζητάνε μόνο «να ζώσι χωρίς να σκάπτωσι».

Δύο αιώνες τώρα, η δολιότητα και η αυθαιρεσία, στον ελλαδικό πολιτικό βίο, κερδίζουν αδιάκοπα έδαφος εξυμνώντας, θριαμβικά και υποκριτικότατα, τους μεγαλειώδεις συνειρμούς του προγονικού παρελθόντος. Αυτή η αντίφαση, λαμπρού παρελθόντος και ευτελισμένου παρόντος, μας έχει κουράσει τους Έλληνες, δεν αντέχεται άλλο. Λειτουργεί αυτή η αντίφαση σαν οριστικό δεδομένο, αγιάτρευτο κουσούρι του θλιβερού Νέου Ελληνισμού.

Η πλειονότητα του εκλογικού σώματος δηλώνει σιωπηρά την ετοιμότητά της για κάτι καινούργιο στην πολιτική. Δεν διστάζει να στείλει στη Βουλή καινούργια, πρωτοεμφανιζόμενα κόμματα, που τολμούν να αρθρώσουν επαγγελίες πολιτικές, διαφοροποιημένες από το χιλιοφθαρμένο ρεπερτόριο των υπαρχόντων κομμάτων. Θετικό δεδομένο είναι και η πιστοποίηση ότι οι Έλληνες ψηφίζουν πρωτίστως αρχηγό και δευτερευόντως κόμμα, εμπιστεύονται πρόσωπα, όχι ιδέες και διακηρύξεις.

Αλλά και αυτή η τελευταία πιστοποίηση επιδέχεται διαφορετικές αποτιμήσεις. Η ανθρώπινη ποιότητα, για να κριθεί και εκτιμηθεί, απαιτούνταν προϋποθέσεις δυσεύρετες στους διαμορφωτές κοινής γνώμης στην Ελλάδα. Είναι κυριολεκτικά απελπιστική, για το μέλλον της εγχώριας πολιτικής, η στάθμη της ολιγόνοιας, ο ανταγωνισμός σε επιδόσεις λαϊκισμού, η χυδαιότητα που ακυρώνει κάθε πολιτική αξιοπρέπεια.

Ανεξίτηλες εικόνες ευτέλειας στην πολιτική μας μνήμη συνοδεύουν τη διαδρομή του βίου μας, τη μία και ανεπανάληπτη. Στην Ελλάδα σχεδόν κάθε πολίτης κουβαλάει δυσβάσταχτο φορτίο ντροπής για το επίπεδο του πολιτικού βίου της χώρας. Δεν πρόκειται για δυσαρέσκεια, πρόκειται για αναπηρία. Γι’ αυτό και η ελπίδα ίασης, αν υπάρξει, δεν θα προκύψει από ιδεολογίες, αλλά μόνο από ανυποχώρητα τολμηρές θεσμικές μεταρρυθμίσεις.

=================================================================

Christos Yiannaras

Ο Χρήστος Γιανναράς γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στα Πανεπιστήμια της Αθήνας, της Βόννης και της Σορβόννης. Επιφυλλιδογραφεί σε εφημερίδες παρεμβαίνοντας στην πολιτική και κοινωνική επικαιρότητα.

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας -> Το μεγαλείο των «μεγάλων»!...

Ο Χρήστος Γιανναράς γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στα Πανεπιστήμια της Αθήνας, της Βόννης και της Σορβόννης. Επιφυλλιδογραφεί σε εφημερίδες παρεμβαίνοντας στην πολιτική και κοινωνική επικαιρότητα.

==============================================================================================================================

Το μεγαλείο των «μεγάλων»

Christos Yiannaras | 23 May 2022

Το χάρισμα του ηγέτη είναι ίδιο με το χάρισμα του ιδιοφυούς σκακιστή. Δεν «οραματίζεται» ο ιδιοφυής σκακιστής, απλώς «βλέπει» αυτά που οι άλλοι αδυνατούμε ή αργούμε να διαβλέψουμε. Βλέπει ολοκάθαρα στη σκακιέρα τις συνέπειες που θα έχει η τωρινή (ίσως ασήμαντη για μας) κίνηση, ύστερα από πέντε, οκτώ, δώδεκα ενδεχόμενες κινήσεις δικές του και του αντιπάλου.

Μόνο με τέτοιο πολιτικό χάρισμα θα μπορούσαν να προκύψουν, σήμερα, μεταρρυθμίσεις στις κρατικές λειτουργίες, που να επιβάλλουν, με οποιοδήποτε τίμημα, την αξιοκρατία, την ποιότητα, τον γόνιμο κριτικό έλεγχο. Μόνο με τέτοια «διάκριση» (discernement), σπάνιο σήμερα πολιτικό χάρισμα οξυδέρκειας, θα υπήρχε το σθένος να τολμηθούν τομές ή και ρήξεις με φθαρμένους ή στρεβλωτικούς των ανθρώπινων αναγκών θεσμούς-πτυχές της κατεστημένης ιδιοτέλειας.

Οι εκπληκτικές εξελίξεις της αυτοκαταστροφικής υστερίας που δυναστεύει τον κρατικό Ελληνισμό δεν αναχαιτίζονται ούτε με ξόρκια ούτε με ωφελιμολογία. Οι αντιδράσεις στην απειλή δεν υπαγορεύονται απλώς από την οξύνοια ή από τον ασυμμάζευτο φόβο, πηγάζουν μόνο από ό,τι ονομάζουμε αυθυπερβατική ελευθερία και θυσιαστική ετοιμότητα.>>>>>

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας -> ο σύγχρονος Έλληνας φιλόσοφος...

Παράνοια εξοπλιστικής υπεροχής

«Φεύγα, φεύγα, φεύγα είπε το πουλί. Το ανθρώπινο είδος δεν αντέχει πάρα πολλή πραγματικότητα» 

Go, go, go said the bird, the human Kind cannot bear very much reality).

Τα χρόνια φεύγουν και ο στίχος του T. S. Eliot, δημοσιευμένος το 1936, δεν χάνει τη φρεσκάδα – ενάργεια της ζωτικής αλήθειας, απορίας και πόθου.

Το ανθρώπινο είδος δεν αντέχει τον ρεαλισμό του αρρήτου, προτιμάει α-νόητες ψυχολογικές παραδοχές, διατηρεί επιφάσεις βεβαιοτήτων που θέλουν να τιθασεύσουν τον πανικό της άγνοιας. Η αδιέξοδη άγνοια είναι βασανιστική, όταν με τη χρηστική σκοπιμότητα της γλώσσας θέλουμε να σημάνουμε προσδοκίες ή ελπίδες ελευθερίας από τον θάνατο.

Στην ελληνική Ανατολή, τουλάχιστον στον λόγο (λογική και Τέχνη), σώζονται, ίσως, κάποιες σημαντικές (σήμανσης) δυνατότητες γνώσης της ύπαρξης ελεύθερης από τη νομοτέλεια χρόνου, χώρου, φθοράς και θανάτου. Αυτή η ελευθερία είναι αδύνατο να σημανθεί – κοινωνηθεί με τους όρους της χρηστικής συνεννόησης. Η γνώση μεταγγίζεται με τη χαρά της Γιορτής, το άσμα, τη δραματουργία, τη μουσική, την εικαστική γλώσσα. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ενδεικτικά, ότι η αλογία των πολέμων, της αδικίας και πλεονεξίας, της αυθαιρεσίας των αρχόντων και του βασανισμού των αδύναμων, οφείλεται (εμφανέστερα έστω) στον πλεονασμό του ρασιοναλισμού στη μεταφυσική και του νομικισμού στην ηθική

Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός και η οργανική του προέκταση στον κόσμο της ελληνορωμαϊκής Οικουμένης όριζε (και γνώριζε, όχι απλώς κατανοούσε) τη συνύπαρξη ως άθλημα ελευθερίας από το εγώ, ως αυταξία σχέσεων κοινωνίας. Και όταν πραγματική ύπαρξη είναι η ελευθερία των αγαπητικών σχέσεων, η ατομική αυθυπέρβαση και αυτοπροσφορά, τότε το άσμα που βεβαιώνει ότι «ο θάνατος πατείται θανάτω» συνοψίζει τον θρίαμβο της αγάπης ως υπαρκτικής πληρότητας, ελευθερίας από κάθε υπαρκτικό περιορισμό.

Στο πεδίο της ύπαρξης η πρόκληση της ετερότητας – μοναδικότητας δεν πιστοποιείται ως αντι-κείμενο «έναντι», ενεργείται πάντοτε ως σχέση. Καταφανέστατη η περίπτωση του καλλιτέχνη: Το δημιουργικό υποκείμενο (ο μουσουργός, ο ζωγράφος, ο γλύπτης, ο ποιητής, ο αρχιτέκτονας) δεν μπορεί να οριστεί με κάποιο ονοματεπώνυμο, περιγραφές και μετρήσεις της φυσικής του παρουσίας – αυτά τα δεδομένα (data), όσο πληθωρικά κι αν είναι, παραπέμπουν σε περισσότερα του ενός άτομα, η μοναδικότητα δεν αντικειμενοποιείται στατικά.

Όλες αυτές οι εγκεφαλικές αναλύσεις πρέπει να ήταν μάλλον περιττές σε κοινωνίες που λειτουργούσαν με αυτονόητη την προτεραιότητα της αλληλέγγυας συνύπαρξης – προείχε, αυτονόητα, η χαρά και το καύχημα της κοινότητας, η προτεραιότητα του κοινωνείν, όχι της θωράκισης ατομικών δικαιωμάτων. Δεν είναι μόνο πολιτικές οι δυνατότητες αναστροφής του ρεύματος, ανάσχεσης θεσμικής του ολοκληρωτικού ατομοκεντρισμού, έμπρακτης άρνησης της δυναστείας του cogito.

Όταν ωριμάσει ο απελπισμός μας, η κοινωνία θα γεννήσει αντιστάσεις στα κατεστημένα αδιέξοδα – η ζωή προχωράει όχι όταν αλλάζουν οι ιδέες, αλλά όταν μεταβάλλονται οι ανάγκες και, κυρίως, η ιεράρχηση των αναγκών. Τυραννία είναι το σύμπτωμα των ιδεολογικών συνταγών που θωρακίζουν την απληστία των συμφερόντων. Όλοι το βλέπουμε και το λέμε, αλλά μοιάζει η ιδιοτέλεια να είναι ακόρεστη, χάνει το μέτρο και της ανάγκης και της πλησμονής

Το ελληνικό όνομα συμβατικά επιβιώνει. Το ελληνικό ήθος δεν μοιάζει να σώζεται, ικανό να ποδηγετήσει, να αντιταχθεί στην ιλιγγιώδη μέθη των εξοπλισμών, στην υστερία του βιομηχανοποιημένου θανάτου.

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας-> Η αλήθεια της ποιότητας....

 

Η αλήθεια της ποιότητας

Christos Yiannaras | 28 Mar 2022

Στη μνήμη κάποιων Ελλήνων έχουν, ίσως, αποτυπωθεί εικόνες τηλεοπτικές από την επίσκεψη του Βλαδίμηρου Πούτιν στο Άγιον Όρος, τον Μάιο του 2016. Ο μονοκράτορας του μαρξιστικού συνασπισμού «πασών των Ρωσιών», διάδοχος του Λένιν και του Στάλιν, σταυροκοπιόταν στο Αγιονόρος ορθόδοξα και παραδοσιακά, ασπαζόταν Εικόνες με την αυθορμησία μακροχρόνιου εθισμού, δίχως την παραμικρή αμηχανία ή προσποίηση επιδεικτικής ευσέβειας.

Ο,τι κι αν πίστευε ο καθένας μας για την ειλικρίνεια των κινήτρων και σκοπιμοτήτων του, είχαμε την ίδια έκπληξη: Βλέπαμε σε ζωντανή μετάδοση αυτό το σύμβολο της αθεϊστικής μονοτροπίας, με δεκάχρονη (περίπου) θητεία στην ηγεσία της σκληροπυρηνικής KGB, ταυτισμένον στις συνειδήσεις με τη φρίκη των Γκουλάγκ και της Κολιμά, να δηλώνει με σιωπηλά σταυροκοπήματα την πίστη του – «έκανε την προσευχή του με τα χέρια του» όπως λέει ο Τολστόι για τον αγράμματο «Αλιόσα τον τσούκαλο» στο ομώνυμο διήγημά του.

Αυτή ήταν η εικόνα του Πούτιν, προσκυνητή στο Αγιονόρος, πριν έξι χρόνια. Σήμερα όμως ο ίδιος εκείνος Πούτιν εμφανίζεται στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, τα θορυβωδέστερα και εμπορικότερα, να είναι αυτός που σπέρνει όλεθρο και τρόμο, μαζί και την απειλή της πυρηνικής απειλής για τον πλανήτη. Ως τώρα, μόνο με συμβατικά όπλα, ισοπεδώνει πόλεις ολόκληρες στεριώνοντας την κυριαρχία του σε κρίσιμες περιοχές της Ουκρανίας, χωρίς να λογαριάζει ούτε τις δικές του απώλειες, ούτε τον αριθμό των νεκρών αντιπάλων του, ούτε τα εκατομμύρια των προσφύγων, τις μυριάδες των αστέγων σε χειμώνα βαρύ. Για τα συστήματα «πληροφόρησης» που δικτυώνουν τον πλανήτη μας, άλλη δικαιολογία δεν υπάρχει, η ευθύνη για τη φρίκη αυτού του πολέμου βαραίνει αποκλειστικά τον Πούτιν.

Υπάρχει ωστόσο και το ελεύθερο ακόμα Διαδίκτυο, που σώζει άλλη δυνατότητα πληροφόρησης, με διαφορετική οπτική. Χωρίς κρατικά ή διακρατικά εχέγγυα «εγκυρότητας», μόνο με παραπομπές στη θυσιαστική εντιμότητα της τίμιας δημοσιογραφίας. Δείγμα τέτοιας εντιμότητας μοιάζει να είναι η επικαιρική ταινία μικρού μήκους του Ολιβερ Στόουν (Oliver Stone) Ukraine on Fire. Δίκοπο μαχαίρι η «πληροφόρηση», έντυπη, ραδιοφωνική, τηλεοπτική, μπορεί εύκολα να υποτάξει την αλήθεια της είδησης σε άθλιες σκοπιμότητες εξουσιαστικής ισχύος, εγωτικής αυταρέσκειας, μανιωδών ορέξεων κέρδους και ηδονής.

Η φρίκη και απανθρωπία ενός πολέμου μπορεί να είναι η απελπισμένη άμυνα αυθυπεράσπισης, ενός ή περισσότερων λαών, απέναντι σε απάνθρωπα συμφέροντα (ή βίτσια) σταλινικών επιγόνων ή του υπόκοσμου φασιστοειδών εκτρωμάτων ωραιοποιημένου νεοναζισμού. Η εξαγορασμένη από τη μια ή την άλλη παράταξη εξιδανίκευση της φρικώδους κακουργίας δεν ελέγχεται από τα θύματα. Κάθε πόλεμος είναι μια άκρως οδυνηρή οπισθοχώρηση της όποιας ευτυχίας θνητών υπάρξεων, μεγέθυνση ο πόλεμος της στέρησης, των δραματικών ελλείψεων, της ορφάνιας, της απατρίας, του απελπισμού. Αιώνες τώρα, ίδια η πίκρα και η απόγνωση που γεννάει ο κάθε πόλεμος στις μυριάδες των λογικών υπάρξεων που τον υφίστανται, χωρίς να τον έχουν επιλέξει. Και το κακό τέλος δεν έχει. Κάθε γενιά θα γεύεται, περισσότερο ή λιγότερο, άμεσα ή έμμεσα, την αγωνία και την αβάσταχτη πίκρα της απειλής πολέμων, δηλαδή ανθρωποθυσιών.

Ο Ελληνισμός αποτύπωσε στη χαρισματική μέσα στους αιώνες γλώσσα του, δύο γριφώδεις αφορισμούς για τη φρικώδη νομοτέλεια του πολέμου. Πρώτος, ο μέγιστος των μεγάλων Ηράκλειτος: «Πόλεμος πάντων μεν πατήρ έστι, πάντων δε βασιλεύς, και τους μεν θεούς έδειξε τους δε ανθρώπους, τους μεν δούλους εποίησε τους δε ελευθέρους» (Frgm. 53). Ολα, τα θεϊκά και τα ανθρώπινα, προκύπτουν από την αντίθεση και τη διαμάχη. Οι αθάνατοι θεοί είναι αυτό που είναι, σε αντίθεση με τους εφήμερους και πεπερασμένους ανθρώπους, ελεύθεροι από αναγκαιότητες και περιορισμούς οι θεοί, δούλοι της ανάγκης και των περιορισμών οι άνθρωποι.

Και ο δεύτερος ιλιγγιώδης αφορισμός στη γλώσσα μας, ο ευαγγελικός: «Ο μείζων εν υμίν γενέσθαι ως ο διακονών. Τις γαρ μείζων, ο ανακείμενος ή ο διακονών; Ουχί ο ανακείμενος; Εγώ δε ειμί εν μέσω υμών ως ο διακονών» (Λουκ. 22, 26-27). Οι άνθρωποι λογαριάζουμε υπέρτερο ανάμεσά μας αυτόν που όλοι τον υπηρετούν. Κι όμως «μέγας», αληθινά υπέρτερος, είναι αυτός που ελεύθερος από την εγωκεντρική νομοτέλεια διακονεί τους πάντες με θυσιαστική και γενναία αυταπάρνηση.

Τόσο καίρια σημασία για την εκτίμηση και αξιολόγηση των ανθρώπων έχει η ελευθερία από το εγώ, από την άμυνα της ατομικότητας – η ετοιμότητα της αυτοπροσφοράς. Μακρινός στόχος, δυσκατόρθωτος, σε ώρες οδύνης και απελπισμού μοιάζει άχρηστος. Το θαυμαστό και παράδοξο είναι ότι ο στόχος, πέρα από κάθε χρηστική λογική, σώζει, ως σκοπούμενο τέλος, την αλήθεια και το «νόημα» της ύπαρξης.

 

Christos Yiannaras

Ο Χρήστος Γιανναράς γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στα Πανεπιστήμια της Αθήνας, της Βόννης και της Σορβόννης. Επιφυλλιδογραφεί σε εφημερίδες παρεμβαίνοντας στην πολιτική και κοινωνική επικαιρότητα.

Χρήστος Γιανναράς καθηγητής φιλοσοφίας -> [...] Τα κόμματα σήμερα είναι εταιρείες εξαιρετικά περιορισμένης ευθύνης!! ...

 

Ρεαλιστική ιερότητα της πολιτικής

Christos Yiannaras | 07 Feb 2022

Ποια συμπτώματα πιστοποιούν την παρακμή ενός κόμματος, μιας κυβέρνησης ή όποιου άλλου συλλογικού σχήματος;

Μιλάμε για συμπτώματα, όχι για αιτίες της παρακμής – ενδιαφέρει πρωταρχικά η διάγνωση. Καίριο λοιπόν σύμπτωμα παρακμής είναι πάντοτε ο ανέμελος εθισμός στην απουσία κεντρικού στόχου, σαφούς «οράματος». Δεν ενδιαφέρει ούτε προβληματίζει ο άξονας των αναγκών, η ιδιαιτερότητα των επιδιώξεων. Η παρακμή είναι πάντοτε μια επιπόλαιη περίσπαση στα δευτερεύοντα και επουσιώδη, είναι η απώλεια διάκρισης του ουσιώδους από το ασήμαντο, του πρωτεύοντος από το απλώς εντυπωσιακό, του καθολικού και μόνιμου από το αποσπασματικό εφήμερο.

Με αποτέλεσμα μιαν αδιέξοδη σύγχυση γλωσσών, την εύκολη καπηλεία και απάτη, την κυριαρχία παράλληλων και ασύμπτωτων μονολόγων. Όταν δεν υπάρχει κεντρικός άξονας πολιτικών διαφοροποιήσεων, τα κόμματα αναζητούν ειδοποιό διαφορά μόνο στην ικανότητα διαχείρισης της δημοσιότητας. Ολόκληρος ο κατ’ ευφημισμόν «πολιτικός» μας βίος εξαντλείται στην αξιολόγηση (ή και μόνο στην εντύπωση) «ποιος θα τα καταφέρει καλύτερα».

Τα κόμματα λειτουργούν σαν εργοληπτικές εταιρείες. Υποβάλλουν στον λαό «προσφορές» (ρητορικές) προδιαγραφών εκτέλεσης του διαχειριστικού έργου και ο λαός καλείται να επιλέξει τον προτιμότερο εργολάβο. Ο σχεδιασμός του έργου είναι δεδομένος, τα περιθώρια των αποκλίσεων ελάχιστα, οι πηγές χρηματοδότησης ανελαστικές. Τα κόμματα σήμερα είναι εταιρείες εξαιρετικά περιορισμένης ευθύνης.

Κάποτε άξονας των πολιτικών διαφοροποιήσεων ήταν οι κοινωνικές στοχεύσεις, το είδος της κοινωνίας στο οποίο αποσκοπούσε η οργάνωση του συλλογικού βίου. Υπήρχαν δύο βασικές προτάσεις: Μια πολιτική ατομοκεντρικών προτεραιοτήτων (η λεγόμενη «δεξιά» πολιτική) και μια πολιτική κοινωνιοκεντρικών προτεραιοτήτων (η λεγόμενη «αριστερή» πολιτική). Η πρώτη αποσκοπούσε στις θεσμικές και οργανωτικές προϋποθέσεις που θα εξασφάλιζαν την ανεμπόδιστη και κατά το δυνατό αποδοτικότερη επιδίωξη του ατομικού συμφέροντος, με την ελπίδα ότι το άθροισμα των επιτευγμάτων ατομικής ωφελιμότητας θα συνιστούσε κοινό (συλλογικό) όφελος. Η δεύτερη απέβλεπε στον θεσμικό περιορισμό των ατομοκεντρικών επιδιώξεων για χάρη της δικαιότερης κατανομής του εθνικού εισοδήματος (προστασίας των ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων, ανάπτυξης δυνατοτήτων κρατικής πρόνοιας για την υγεία, την εκπαίδευση, την ασφάλιση κάθε μέλους του κοινωνικού σώματος).

Η αντιθετική διαφοροποίηση Δεξιάς και Αριστερής πολιτικής άρχισε εγκαίρως να αμβλύνεται, τον συμβιβασμό εκπροσώπησαν τα κόμματα που ονομάστηκαν «κεντρώα». Τελικά είναι το «Κέντρο» που επικράτησε σε όλο το πολιτικό φάσμα. Άνευρα συμβιβαστικό, το Κέντρο, αφομοιώνει ολόκληρο το πολιτικό φάσμα, για λόγους εντυπώσεων – σήμερα μιλάμε, σχεδόν αποκλειστικά, μόνο για «Κεντροδεξιά» και για «Κεντροαριστερά», η αμιγώς Δεξιά ή αμιγώς Αριστερά (θεωρία και πρακτική) έχουν συρρικνωθεί σε περιθωριακά φαινόμενα ιδεοληψίας ή περίπου θρησκοληψίας.

Ο άξονας των πολιτικών διαφοροποιήσεων εξαλείφθηκε, χωρίς να αντικατασταθεί με κάποιον άλλον. Οι προδιαγραφές άσκησης της εξουσίας είναι υποχρεωτικά κεντρώες, άχρωμες και συμβιβαστικές, η διαχειριστική ομοτροπία εξαντλεί την πολιτική στην αμφίβολη αξιολόγηση περισσότερο ή λιγότερο ικανών διαχειριστών. Η αξιολόγηση επαφίεται στον ψυχολογικό εντυπωσιασμό των ψηφοφόρων, ο ψυχολογικός εντυπωσιασμός μεθοδεύεται με τις τεχνικές διαφήμισης, τις ίδιες που χρησιμοποιούνται στην αγορά για οποιοδήποτε προϊόν.

Στην Ελλάδα η πολιτική διαφοροποίηση που σημαίνεται με τις λέξεις «Δεξιά» – «Κέντρο» – «Αριστερά» ήταν ένα δάνειο σχήμα, δίχως ρεαλιστικό αντίκρισμα στην ελληνική κοινωνία. Το σχήμα οργανωμένης συλλογικότητας, στο οποίο ζούσαν οι Έλληνες, ήταν αρχικά η πόλις-κράτος, στη συνέχεια, με τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το διεθνοποιημένο Βασίλειο των Μακεδόνων και μετά η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Υπάρχει τεράστιο κενό πληροφόρησης για τον τότε τρόπο της οργανωμένης συμβίωσης – γνωρίζουμε αρκετά στοιχεία για τη λειτουργία της πόλης-κράτους, έχουμε ελάχιστες πληροφορίες για τα «βασίλεια» της μετακλασικής περιόδου, υπάρχει πολλή σύγχυση πληροφόρησης σχετικά με την επιβίωση των θεσμών λειτουργίας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στα βασίλεια και στις ηγεμονίες που προέκυψαν μετά την επικράτηση βαρβαρικών φύλων και φυλών στα εδάφη της.

Είναι αυθαίρετη, έστω με καλή θέληση, οποιαδήποτε σύγκριση του πολιτικού γεγονότος πριν από τον 19ο αιώνα και στη λεγόμενη «Νεωτερικότητα». Νομίζω ότι η θεμελιώδης διαφορά θα μπορούσε να σημανθεί με οποιουσδήποτε όρους παραπέμπουν στην «αποϊέρωση» της πολιτικής. Έμπρακτα και παγιωμένα, δεν υπάρχει πια παράγων που να δίνει νόημα (ερμηνεία αιτίας και σκοπού) στην οργανωμένη θεσμικά συλλογικότητα.

Όταν μιλάμε για «ιερότητα» της πολιτικής δεν αναφερόμαστε σε στοχεύσεις και πρακτικές που εξαργυρώνουν την εξουσιαστική ισχύ και την αυθεντία με μεταφυσικές αοριστίες. Μιλάμε για την πολιτική που προτάσσει την ποιότητα της ζωής έναντι του διεθνισμού της καταναλωτικής αποχαύνωσης. Επαγγέλλεται την επανενεργοποίηση της κοινότητας, το πρωτείο της παιδείας, την έκτακτη γλωσσική καλλιέργεια.