Είναι χτισμένη μέσα σε σπηλιά σε απόκρημνη πλαγιά του όρους Μελά, στην ενδοχώρα της Τραπεζούντας
Η Ιερά Μονή
Παναγίας Σουμελά είναι χριστιανικό μνημείο της Τουρκίας.
Λειτουργούσε ως μοναστήρι έως
τη Μικρασιατική
Καταστροφή του 1922.
Είναι χτισμένη μέσα σε
σπηλιά σε απόκρημνη πλαγιά του όρους Μελά, στην ενδοχώρα της Τραπεζούντας, από
όπου έχει πάρει και το όνομά της.
Παναγία "εις του
Μελά", "σου Μελά" στην Ποντιακή διάλεκτο.[1][2][3][4] .
Σύμφωνα με την
παράδοση, το 386 οι Αθηναίοι μοναχοί Βαρνάβας και
Σωφρόνιος οδηγήθηκαν στις απρόσιτες βουνοκορφές του Πόντου μετά από αποκάλυψη
της Παναγίας, με σκοπό να ιδρύσουν το μοναχικό της κατάλυμα.[3]
Ίδρυση[
Οι μοναχοί Βαρνάβας
και Σωφρόνιος έκτισαν με τη συμπαράσταση της γειτονικής μονής Βαζελώνα κελί και
στη συνέχεια εκκλησία μέσα στη σπηλιά, στην οποία είχε μεταφερθεί θαυματουργικά
η εικόνα. Το σοβαρό πρόβλημα της ύδρευσης του μοναστηριού λύθηκε, επίσης
σύμφωνα με την παράδοση, κατά θαυματουργό τρόπο.
Κοντά στο σπήλαιο
κτίστηκε το 1860 ένας πανοραμικός τετραώροφος ξενώνας
72 δωματίων και άλλοι λειτουργικοί χώροι για τις ανάγκες των προσκυνητών, καθώς
και βιβλιοθήκη. Γύρω από τη μονή ανοικοδομήθηκαν μικροί ναοί αφιερωμένοι σε
διάφορους αγίους.[εκκρεμεί παραπομπή]
Οι ιδρυτές του μοναστηριού συνέχισαν τη δράση τους και έξω από τον προσκηνυματικό χώρο. Σε απόσταση 12 χιλιομέτρων από τη μονή, απέναντι από το χωριό Σκαλίτα, έχτισαν το ναό του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης και σε απόσταση δύο χιλιομέτρων το παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας, στο οποίο οι μοναχοί το 1922 έκρυψαν την εικόνα της Μεγαλόχαρης, τον σταυρό του αυτοκράτορα Μανουήλ Γ΄ του Κομνηνού και το χειρόγραφο Ευαγγέλιο του Οσίου Χριστοφόρου.[εκκρεμεί παραπομπή] >>>>>>>>
Η μονή κατά καιρούς
υπέφερε από τις επιδρομές των μη-Ορθοδόξων και των κλεπτών, εξ αιτίας της φήμης
και του πλούτου που απέκτησε. Μερικά περιστατικά συνδέονται και με
θαυματουργικές επεμβάσεις της Παναγίας για τη σωτηρία του μοναστηριού. Σε
κάποια από αυτές τις επιδρομές λεηλατήθηκε από ληστές και, σύμφωνα πάντα με την
παράδοση, καταστράφηκε, για να ανασυσταθεί από τον Τραπεζούντιο Όσιο Χριστόφορο
το 644. Τη μονή προίκισαν με μεγάλη περιουσία και
πολλά προνόμια, κτήματα, αναθήματα και κειμήλια οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου και
αργότερα κυρίως οι αυτοκράτορες της Τραπεζούντας Ιωάννης B΄
Κομνηνός (1285-1293), Αλέξιος B΄
Κομνηνός (1293-1330), Βασίλειος Α΄
Κομνηνός (1332-1340).
Η Παναγία
Σουμελά
Μεγάλοι ευεργέτες της
μονής ήταν ο Μανουήλ Γ΄
Κομνηνός (1390-1417), και ο Αλέξιος Γ΄ (1349-1390).
Ο πρώτος προσέφερε στη μονή ανεκτίμητης αξίας Σταυρό με τιμιο ξύλο, ο οποίος
σήμερα μετά από πολλές περιπέτειες, βρίσκεται μαζί με τα άλλα κειμήλια της
μονής στην Καστανιά της Bέροιας. Ο Αλέξιος Γ΄
(1349-1390), τον οποίο πιστεύεται ότι έσωσε η Θεοτόκος από μεγάλη τρικυμία και
τον βοήθησε να νικήσει τους εχθρούς της, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης την οχύρωσε
καλά, έχτισε πύργους, νέα κελιά και ανακαίνισε τα παλαιά της κτίσματα. Της
χάρισε 48 χωριά και εγκατέστησε 40 μόνιμους φρουρούς για την ασφάλειά της.
Γενικά προσέφερε τόσα πολλά ώστε να ανακηρυχθεί από τους μοναχούς ως «νέος
Κτήτωρ». Mέχρι το 1650 σωζόταν έξω από την πύλη του ναού η
ακόλουθη ιαμβική επιγραφή «Κομνηνός Αλέξιος εν Χριστώ σθένων / πιστός
Βασιλεύς, Στερρός, Ένδοξος, Mέγας / Αεισέβαστος, Ευσεβής, Αυτοκράτωρ / Πάσης
Ανατολής τε και Ιβηρίας / Κτήτωρ πέφυκε της Μονής ταύτης νέος (1360 μ.X.) INΔ
IΓ΄».
Πολλά από τα προνόμια
που χορήγησαν οι Κομνηνοί στη μονή επικυρώθηκαν και επεκτάθηκαν επί
Τουρκοκρατίας με σουλτανικά φιρμάνια και πατριαρχικά σιγίλλια. Οι
σουλτάνοι Βαγιαζήτ Β΄, Σελήμ
Α΄, Μουράτ Γ΄, Σελήμ Β΄, Ιμπραήμ A΄, Μωάμεθ Δ΄, Σουλεϊμάν Β΄, Μουσταφά Β΄, Αχμέτ Γ΄, αναγράφονται
στους κώδικες της μονής ως ευεργέτες.[εκκρεμεί παραπομπή]
Η εύνοια την οποία σε
πολύ μεγάλο βαθμό έδειξαν οι αυτοκράτορες προς τη μονή δεν είναι απόρροια μόνον
θρησκευτικότητας, αλλά και προσωπικής αντίληψης της θείας επέμβασης.
Χαρακτηριστική είναι, όπως προαναφέραμε, η "θαυματουργική" διάσωση
του Αλεξίου Γ΄, από φοβερό ναυάγιο. Αλλά και οι σουλτάνοι οι οποίοι ευεργέτησαν
τη μονή είχαν προσωπικές εμπειρίες των θαυμάτων που επιτελούσε η Παναγία
Σουμελά. Αναφέρεται η περίπτωση του σουλτάνου Σελήμ A΄ που θεραπεύτηκε από
σοβαρή ασθένεια με τη βοήθεια του αγιάσματος της μονής.[εκκρεμεί παραπομπή]
Πολύτιμα έγγραφα και
πολλά αρχαία χειρόγραφα φυλάγονταν στη βιβλιοθήκη του μοναστηριού, μέχρι τον
ξεριζωμό. Mέσα στη βιβλιοθήκη της μονής βρήκε το 1868 ο
ερευνητής Σάββας Ιωαννίδης το πρώτο ελληνικό χειρόγραφο του Διγενή Ακρίτα.[εκκρεμεί παραπομπή]
Διαμάχες με το Πατριαρχείο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 1863 σύμφωνα με
τους Εθνικούς Κανονισμούς καταργήθηκαν με απόφαση του Οικουμενικού
Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως οι εξαρχίες και τα εξαρχιακά
χωριά των μονών του Αγίου Ιωάννη
Βαζελώνα, του Αγίου
Γεωργίου Περιστερεώτα και της Παναγίας Σουμελά και συγκροτούν
από τότε την Αρχιεπισκοπή της Ροδοπόλεως με πρώτο αρχιεπίσκοπο τον Γεννάδιο
Μησαϊλίδη. Όμως εξαιτίας των ακραίων αντιδράσεων που προέκυψαν από τις μονές
και από τα χωριά εναντίον του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το Φανάρι αναγκάστηκε
να καταργήσει την Αρχιεπισκοπή 4 χρόνια μετά και να επαναφέρει το εξαρχικό
εκκλησιαστικό διοικητικό καθεστώς των Μονών.[5]
Νεότερα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα μοναστήρια του
Πόντου υπέφεραν από τη βάρβαρη και ασεβή συμπεριφορά των Νεότουρκων και των
Κεμαλικών, οι οποίοι φανάτιζαν τις άγριες και ληστρικές μουσουλμανικές ομάδες.
Πολλές φορές έπεσαν θύματα ληστειών και καταστροφών. Κατά τη Μικρασιατική
Καταστροφή του 1922 οι Τούρκοι
κατέστρεψαν ολοσχερώς το μοναστήρι. Αφού πρώτα λήστεψαν όλα τα πολύτιμα
αντικείμενα που υπήρχαν μέσα στη μονή, μετά έβαλαν φωτιά, για να σβήσουν τα
ίχνη των εγκλημάτων τους ή για να ικανοποιήσουν το μίσος τους εναντίον των
Ελλήνων. Οι μοναχοί πριν την αναγκαστική έξοδο το 1923 έκρυψαν
μέσα στο παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας την εικόνα της Παναγίας, το ευαγγέλιο
του Οσίου Χριστοφόρου και τον σταυρό του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Μανουήλ
Κομνηνού.[εκκρεμεί παραπομπή]
Τον Ιούνιο του 2010 το
Τουρκικό Κράτος έδωσε άδεια στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως για
να τελεστεί στη μονή η λειτουργία για την γιορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου,
στις 15 Αυγούστου 2010[6], με την Τουρκία να προσδοκά τόσο
στην έξωθεν καλή μαρτυρία για σεβασμό των θρησκευτικών ελευθεριών όσο και σε
οικονομικά οφέλη από την αύξηση των τουριστών στην περιοχή τις ημέρες
αυτές. [7] Στην απόφαση να ανοίξει η μονή
για μία ημέρα διεκδικεί μερίδιο και η Ρωσική Εκκλησία.[8] Αυτή ήταν η πρώτη φορά ύστερα
από 88 έτη που το μοναστήρι λειτούργησε ξανά ως εκκλησία, καθώς τα τελευταία
χρόνια είχε μετατραπεί σε μουσείο.[εκκρεμεί παραπομπή]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου